Er is nog weinig zicht op overeenstemming tussen de EU en het VK over onderlinge handel in pootaardappelen. Als er geen akkoord wordt bereikt over de fytosanitaire randvoorwaarden bij in- en uitvoer is de kans groot dat de export van pootgoed vanuit EU-landen naar het VK op 1 juli resoluut op slot gaat. Daarvoor vreest Dick Hylkema, directeur van de Nederlandse Aardappel Organisatie (NAO).
De NAO is de brancheorganisatie van handelsbedrijven in poot- en consumptieaardappelen. Veel van de aangesloten bedrijven exporteren zowel binnen als buiten de EU, onder meer naar het Verenigd Koninkrijk. De Brexit staat daarom al jaren hoog op de agenda van de organisatie.
Importheffingen van de baan
De Brexit-deal die de Europese Unie en het VK in december sloten werd door de Nederlandse agrofoodsector in grote lijnen positief ontvangen. Het bedrijfsleven had liever helemaal geen Brexit, maar met de decemberdeal was de ramp te overzien. Importheffingen en handelsquota waren in ieder geval van de baan.
Harde Brexit voor pootgoed
De pootgoedsector is er echter bekaaid afgekomen, zegt NAO-directeur Hylkema: “Op de een of andere manier is pootgoed buiten het handelsakkoord gevallen. In feite is sprake van een keiharde Brexit voor dit segment van de aardappelsector. Juist voor de veredeling is vrije handel in pootgoed van levensbelang. Daar is nu geen sprake van.”
Grens van EU dicht
Per 1 januari van dit jaar is de Europese grens voor Brits pootgoed dicht. De EU staat op een enkele uitzondering na (Zwitserland bijvoorbeeld) geen import van pootaardappelen uit derde landen toe. Sinds begin dit jaar is het VK zo’n derde land. In de EU geteelde pootaardappelen mogen tot 1 juli 2021 nog wel vrij naar Groot-Brittannië. Over wat er na die datum gebeurt is nog onduidelijk. De verwachting is dat het VK de grens sluit voor pootgoed uit Nederland en andere EU-landen.
Nederlandse bedrijven exporteerden afgelopen jaren zo’n 15.000 tot 20.000 ton pootaardappelen naar het VK. Op een jaarlijkse export vanuit Nederland naar derde landen (400.000 ton) gaat het om zo’n 5% van het volume. Andersom, van het VK naar de EU, betreft de handel zo’n 30.000 ton per jaar, waaronder naar Nederland.
Pootgoed in Schotland
Een belangrijk deel van deze teelt is geconcentreerd in Schotland. Er bestaan al decennialang intensieve relaties tussen de pootgoedsector in Nederland en die in Schotland. Deze banden zijn van belang voor de ontwikkeling van nieuwe rassen en die dreigen nu verbroken te worden. Een aantal Nederlandse bedrijven heeft eigen vestigingen in Schotland en de toekomst daarvan is ongewis.
Britse grens dicht na 1 juli?
Bedrijven in lidstaten van de EU kunnen dus nog tot 1 juli leveren aan Britse klanten. Als Brussel vasthoudt aan zijn importstop voor de Britse pootgoedtelers zal het VK na 1 juli de invoer op slot zetten, vreest Hylkema. Of er worden door de Britten dermate hoge fytosanitaire eisen gesteld dat export feitelijk onmogelijk wordt.
Vrijwel alle pootgoedbedrijven in de EU hebben last van de grensperikelen. “Maar Nederland vooral, gezien de omvang van de onderlinge pootgoedhandel. Vandaar dat wij er alles aan doen om de autoriteiten in Brussel en Londen in beweging te krijgen.”
Lobby van NAO
De NAO is hiervoor in gesprek met onder meer het ministerie van LNV, de koepel aan aardappelhandelsbedrijven Europatat en de Europese landbouworganisatie COPA/Cogeca. Hylkema: “We benaderen natuurlijk ook onze contacten in het Britse aardappelbedrijfsleven. Vooral vanuit die kant moet de druk op de Britse overheid worden opgevoerd.”
Wederzijdse markttoegang
Uiteindelijk gaat het om de bereidheid aan beide kanten om tot een oplossing te komen. De fytosanitaire uitgangssituatie was bij aanvang van de Brexit gelijk. NAO stelt daarom voor om voor een periode van twee jaar tot vijf jaar wederzijdse markttoegang te verlenen. Hylkema: “Het inbouwen van een mechanisme van telkens verlengen voorkomt dat het VK markttoegang tot de EU krijgt, en tegelijkertijd de invoer van pootgoed uit Nederland en andere EU-landen vervolgens onmogelijk maakt. Fytosanitair kan door dit mechanisme een vinger aan de pols gehouden worden.”
Schotse regering overweegt eigen afspraken met de EU
De problematiek rond pootgoed bevestigt dat met de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst tussen EU en VK er geen einde is gekomen aan Brexitgerelateerde onderhandelingen. Dat zegt Tim Heddema, landbouwraad op de ambassade in Londen. “Met het VK als derde land dat vlak voor onze deur ligt en dat geen equivalentie-afspraken (dynamic alignment) wenste, blijven er discussies over fytosanitaire en veterinaire vereisten. Zoals dat bijvoorbeeld ook bij de handel in vis en zeevruchten het geval is, is er ook een nationaal-politiek element vanwege de Schotse belangen. De Schotse regering heeft zelfs gesuggereerd om eigen afspraken over de pootaardappelen te maken met de EU, maar de Schotse pootgoedsector ziet daar niets in, onder meer vanwege juridische haken en ogen. Die wil liever alsnog afspraken over equivalentie en tegelijkertijd werken aan een betere binnenlandse afzetmarkt.”
Bron: Agroberichten Buitenland