Tholen - Bewust of niet, het webinar 'Biologische grondstoffen' dat gisterenmiddag plaatsvond, was perfect getimed. Enkele uren nadat de Europese Commissie het Organic Action Plan presenteerde, schoof Diederik Samson, kabinetschef van Frans Timmermans, digitaal aan om het plan nog eens toe te lichten.
Het webinar 'Biologische grondstoffen' werd georganiseerd door Van Traa Advocaten, Nederlandse Zuidvruchten Vereniging, Comité van Graanhandelaren en Nofota.
Uitgesproken strategie
Bavo van den Idsert, die namens OPTA de context van de huidige biologische markt met behulp van cijfers presenteerde, pende druk mee tijdens de vijf minuten dat Diederik Samson aan het woord was. Eerder zei hij verrast te zijn door de aanpak van de Europese Commissie op het gebied van biologische landbouw. "Als biologische sector zijn we dank verschuldigd aan Timmermans en Samson, omdat zij de moed hebben gehad om de green deal te maken en daarbinnen ook een landbouwstrategie op te zetten. Wij lobbyen ook een beetje in Brussel, en deze strategie heeft ons verrast. We hadden niet verwacht dat het zo uitgesproken was."
Samson legt later uit: "Er is geen landbouwmethode die zo goed samengaat met biodiversiteit als de biologische landbouw. Dat is een van de redenen geweest dat we de doelstelling van 25 procent hebben gemaakt. Omdat het zo goed samen kan gaan. Hoe groter het totale areaal aan biologische landbouw, hoe makkelijker het dilemma op te lossen valt. Maar dan moeten we wel accepteren dat we minder productie per areaal hebben dan nu."
Meer dan 25 procent
De vraag komt voorbij of dat percentage van 25 procent niet hoger moet zijn. Samson: "Europa heeft altijd nog een trauma, en niet ten onrechte, van te weinig voedselproductie. Dat wil men nooit meer meemaken. Dat heeft een rem gezet op de percentages. Als we morgen 100 procent biologische landbouw hebben, kunnen we de Europese bevolking niet meer voeden en moeten we importeren. Daar is Europa panisch voor. Ik vind deze 25 procent een mooie uitkomst. Als we niets doen, komen we ongeveer uit op 17 procent. We moeten dus echt aan de slag om dat doel van 25 procent te halen."
Organic Action Plan
Kort lichtte hij de drie actiepunten toe die in het Organic Action Plan staan. Dit plan is de uitwerking van de 'Farm to Fork'-strategie die vorig jaar werd voorgesteld door klimaatcommissaris Frans Timmermans. "Uiteraard het doen toenemen van de vraag naar biologische producten - en een beetje rap ook. We gaan met labeling de informatie naar de consument vergroten, maar we weten hoe traag dat gaat, dus we hebben ook aan concrete middelen gedacht. Bijvoorbeeld door voor schoolmaaltijden over te schakelen op biologische producten. Dat maakt een enorm verschil. Een ander voorbeeld is het mogelijk maken van het verlagen van de btw op biologische producten. En ook het beter inzichtelijk maken van de externe kosten van producten. Dat is cruciaal."
Tegelijkertijd met het stimuleren van de vraag, moet ook de productie vergroot worden. "Daarbij is het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) cruciaal. Op dit moment wordt ongeveer 1,8 procent, dat is 7,5 miljard euro, besteed aan biologische landbouw. Wij maken het tienvoudige daarvan beschikbaar in het nieuwe budget." Als het aan Bavo ligt, kan dat budget nog wel een stukje omhoog. "Als je wilt dat 25 procent van de landbouw biologisch wordt, moet je eigenlijk ook 25 procent van de GLB besteden aan biologische landbouw."
"Hoe verleidelijk het ook is, we kijken niet alleen naar biologische landbouw, maar willen ook de verduurzaming in de hele sector vergroten", vervolgt Samson. "Daarbij gaat het over technologie en presicion farming. Dat willen we heel erg promoten en stimuleren omdat dat de enige manier is om onze hoge kwaliteit van voedselproductie in balans te houden."
Bernd van der Meulen, Food-legal consultant,
hoogleraar Levensmiddelenrecht en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Levensmiddelenrecht was dagvoorzitter
Onderhandelingen en weerstand
Momenteel wordt er druk onderhandeld in Brussel. De plannen van de Europese Commissie moeten nog worden beoordeeld door het Europees Parlement en de Europese Raad. "Ik zie wel dat de geluiden vanuit de Europese landbouwraad minder progressief zijn dan ik zou willen. In het parlement en de raad zijn er die er niet zoveel zin in hebben. Een daarvan is Nederland, dat het niet zo heel erg ziet zitten om die sprong naar 25 procent te maken. Nu is de huidige 3,5 procent wel echt veel te weinig. Ik denk dat we uitkomen bij een systeem waarbij het ene land meer doet en een ander land minder."
Volgens Samson zit de grootste weerstand in ons allemaal. "Het is makkelijk om een land of sector aan te wijzen. Maar kennelijk willen wij als mensen niet zo snel veranderen, zijn we zuinig op onze portemonnee en grijpen we licht gemakzuchtig naar het mooiste product dat in de schappen ligt."
Goed op weg
Uit een poll blijkt dat het merendeel van de deelnemers van de webinar, zo'n 400 personen uit vooral productie en handel, vindt dat de Europese Commissie met haar plannen goed op weg is. De helft vindt de voorstellen in de Green Deal en de Farm to Fork'-strategie precies goed. Een derde vindt ze te ambitieus en een zesde vindt de plannen niet ambitieus genoeg. Als de deelnemers wordt gevraagd naar hun verwachting van het marktaandeel biologische producten in 2030 zijn ze minder positief. 15 à 20 procent, denkt het merendeel, al zijn er ook bij die denken dat het meer zal zijn en enkelen die vrezen dat het marktaandeel minder zal zijn.
Bavo van den Idsert
Onconventionele middelen
Volgens Bavo van den Idsert vraagt de gewenste groei in de Farm2Fork-strategie om onconventionele middelen om dit te realiseren. "In 2030 zullen we qua marktcijfers moeten stijgen naar 150 miljard. Dat is bijna een verdriedubbeling. Het actieplan is een instrument om dat voor elkaar te krijgen, maar wij denken dat er meer nodig is. Wij zien een transitie van het voedselsysteem. We hebben niet veel tijd meer om dit daadwerkelijk voor elkaar te krijgen, want er zijn een paar knelpunten die op ons afkomen. Het klimaat is daarvan de grootste. Ik zie in Den Haag dat er wel een aantal partijen zijn waar dat bewustzijn leeft. De wens is dat het komende kabinet daar stappen in zal nemen. D66, de partij die een voorstel deed om de veestapel te halveren, is een partij die onmisbaar is in de formatie. Dat voorstel leidde tot woede in de sector. Volkomen te begrijpen, maar het kan niet zo verder. We hebben de afgelopen jaren met de stikstofproblematiek gezien dat het niet meer lukt met pappen en nathouden."
Volgens Bavo is de tegendruk ontzettend groot. "De gevestigde gangbare agrofoodsector verdedigt zich met hand en tand tegen deze ontwikkeling, bijvoorbeeld tegen de geplande halvering van het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. Toch zie ik partijen die willen doorpakken en daar is het tandem Timmermans-Samson een goed voorbeeld van."
Decertificering van biologische grondstoffen
Hoewel de publicatie van het Organic Action Plan de aandacht een beetje afleidde van het eigenlijke onderwerp van het webinar: biologische grondstoffen, sloot het ook heel mooi op elkaar aan. Waar de biologische sector groeit, zullen er meer biologische grondstoffen geïmporteerd moeten worden. Daar komen juridische uitdagingen bij kijken, waar Silvia Gawronski en Marc van Maanen, werkzaam bij Van Traa Advocaten, iets over vertelden. Specifiek ging het over decertificering en het voorkomen van aansprakelijkheid in zo'n geval.
"Geen enkel bedrijf procedeert graag tegen een toezichthouder. Het kost tijd en geld en toch heb je soms geen andere keuze. Als je een grondstof hebt gekregen dat niet voldoet aan de biologische kwaliteit, moet je soms wel procederen om zekerheid te krijgen over dat besluit", legt Silvia uit. Daarbij is het bezwaartermijn van zes weken cruciaal. "Eigenlijk moet je eerst handelen voordat je het zelf grondig kunt onderzoeken. Want zijn die zes weken voorbij, dan blijft de beslissing van de toezichthouder gewoon in stand en kun je er niets meer tegen doen." Wel is het heel verstandig om onderzoek te doen, benadrukt Silvia. "Als je de beslissing van de toezichthouder wilt tegengaan, moet je stevig in je schoenen staan."
Aansprakelijkheid en algemene voorwaarden
En dan is er nog de aansprakelijkheid. De wet- en regelgeving is daarin niet overal even duidelijk. Marc liet aan de hand van drie rechtszaken zien dat dat kan zorgen voor verschillen de uitspraken. Waar de ene arbiter de verkoper wel tekort vindt schieten, trekt een ander arbitragehof een andere conclusie. Tips hebben de advocaten wel. "Wij adviseren kopers altijd om garantie te bedingen dat de biologische status na levering in stand blijft."
Algemene voorwaarden kunnen van grote betekenis zijn bij decertificering. Uit een poll onder de deelnemers blijkt dat 42 procent niet weet hoe het met de kleine lettertjes gesteld is en een bijna even groot deel zegt geen aandacht te hebben gegeven aan decertificering in de algemene voorwaarden. Het advies is om op zijn minst daar even naar te kijken.