Grensvertragingen tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese vasteland zijn door de brexit aan de orde van de dag, schrijft ABN AMRO op haar website. Bijna twee derde van de ondervraagde Britse bedrijven die handel bedrijven met de Europese Unie, heeft in februari een vertraging van minimaal twee tot drie dagen bij import, volgens de Britse inkooporganisatie CIPS. De pijn van de brexit wordt steeds duidelijker voelbaar.
"The deal is done", luidde een bericht op Twitter op 24 december van de Britse premier Boris Johnson, poserend met twee duimen in de lucht. Volgens hem had de Britse bevolking op dat moment de brexit gekregen waar het voor gekozen heeft: een terugkeer van de soevereiniteit.
Dat de Britten enkele weken eerder op de Europese troepen vooruitliepen met de goedkeuring van een coronavaccin, werd door de minister van Volksgezondheid Matt Hancock ook al als een succes van de brexit uitgelegd. Hoewel die claim omstreden is, geldt dit wel degelijk als reclame voor het vertrek.
Dat geldt evenzeer voor de rust aan de grens aan het begin van 2021, toen de nieuwe spelregels rondom de handel tussen het Verenigd Koninkrijk (VK) en de Europese Unie (EU) voor het eerst van kracht waren. Van een enorme chaos was niet direct sprake.
Die rust was echter bedrieglijk. Januari is sowieso een rustige maand. Dit jaar waren er bovendien nog minder vervoersbewegingen doordat Britse bedrijven vooruitlopend op de brexit extra voorraden hadden opgebouwd. Daarnaast was het vermoedelijk wat rustiger door winkelsluitingen in verband met corona.
Toch veroorzaakte de brexit meteen al schade. De kosten van transport schoten omhoog. Deels vanwege de grenscontroles en extra documentatie, maar vooral doordat vrachtvervoerders minder efficiënt konden rijden. Veel opdrachtgevers bleken de administratie niet op orde te hebben, waardoor vrachtwagens aan de grens werden tegengehouden. De Duitse transporteur DB Schenker stopte tijdelijk het vervoer naar het VK, toen het merkte dat negen van de tien zendingen niet de juiste documentatie bevatte. Ook op de terugweg waren er problemen. Vervoerders van vracht vanuit het Europese vasteland moesten namelijk vaak met een lege laadruimte terugrijden, omdat Britse exporteurs nog niet klaar waren voor de nieuwe situatie of de kat uit de boom keken.
De Nederlandse palletvervoerder Van Heugten Transport beschrijft de situatie als "moeizaam" en "stroperig". "Er zijn situaties geweest waarin zowel onze declarant als de declarant van de klant de boel niet op orde had en de douane vervolgens verschillende dingen riep", aldus directeur Gijs van den Broek.
Sommige strubbelingen betreffen mogelijk kinderziektes, zoals de verschillen in softwaresystemen die de handel in accijnsgoederen als whisky belemmeren. Dit zit de Britse exporteurs dwars. Ook kunnen procedures aan de grens verbeteren.
De nieuwe handelsregels veroorzaken echter ook meer structurele schade. Sinds de brexit blijven de extra grenscontroles aanwezig, evenals de benodigde extra documentatie. Nederlandse exporteurs die zaken doen met het VK krijgen daardoor te maken met een lagere vraag, omdat hun producten duurder worden voor de Britse afzetmarkt. En daarmee worden ook de toeleveranciers van bijvoorbeeld onderdelen, ingrediënten en diensten van die exporteurs geraakt. Het verkleint de toegevoegde waarde van de Nederlandse economie – zoals die in 2019 was – met 4,5 miljard euro. De schade kan ingelopen worden als handelsketens zich anders organiseren, maar dat is een complex proces.
Dat Nederland voor veel bedrijven een aantrekkelijker vestigingsklimaat heeft gekregen, kan deze schade deels beperken. Zo leidt de brexit tot meer vraag van Britse bedrijven naar opslagruimte in Nederland. Op die manier willen Britse bedrijven een soepele toegang tot de Europese markt veilig stellen. Daarnaast kunnen Nederlandse bedrijven hun concurrentiepositie ten opzichte van Britse branchegenoten versterken.
Echter, op termijn kunnen deze gewisselde verhoudingen juist negatief uitpakken en zelfs het potentiële groeitempo van Nederland beschadigen. Dit komt omdat minder concurrentie vanuit het VK op de lange termijn schadelijk is voor de dynamiek in de Nederlandse economie. Bovendien wordt Nederland voor een aantal bedrijven weliswaar interessanter als vestigingsplaats, maar gaan lagelonenlanden in bijvoorbeeld Oost-Europa wellicht meer profiteren van bedrijfsverplaatsingen als gevolg van de brexit. Zo is het mogelijk dat bijvoorbeeld autofabrikanten productielocaties in het VK sluiten en voortaan in Oost-Europa gaan produceren, wat voor Nederlandse zakenpartners uiteindelijk ongunstiger kan zijn.
Vanuit het Britse perspectief beredeneerde een associate professor van de London School of Economics dan ook dat de economische gevolgen van de brexit op lange termijn voor het VK, richting 2035, een stuk ingrijpender kunnen zijn dan die van het coronavirus.
Dit wordt gestaafd door gegevens over de wereldhandel. De aanbodverstoring van begin vorig jaar vanuit China is inmiddels grotendeels verholpen. De wereldhandelsvolumes zaten volgens het Centraal Planbureau al afgelopen november op het niveau van voor het uitbreken van de pandemie. Anders dan bij de brexit gaat het in verband met de pandemie hier om tijdelijke handelsverstoringen en kon de draad weer beter opgepakt worden toen de Chinese fabrieken weer op gang kwamen. Ook Nederlandse industriële bedrijven profiteren hiervan. Zo neemt de vraag naar kapitaalgoederen toe en raken de orderportefeuilles beter gevuld.
Hoewel niettemin mogelijke leveringsproblemen op de loer liggen, is de handel dus redelijk snel teruggeplooid. Dat komt omdat de situatie in de kern hetzelfde is gebleven, terwijl bij de brexit sprake is van een structurele verandering.
Bron: ABN AMRO