Om de ontwikkeling van de markten te kunnen begrijpen, blijft het van essentieel belang de voorraden die momenteel op de markt aanwezig zijn te beoordelen. Daarom is voor het 24ste jaar op rij door Fiwap, Carah en Inagro/PCA een enquête gehouden onder 208 Belgische aardappeltelers.
In Wallonië hebben 83 agrariërs aan de enquête deelgenomen, met een representatief deel van de arealen voor elke provincie (Brabant: 12 landbouwers; Luik: 8; Namen: 11; Henegouwen: 52). In Vlaanderen hebben 125 telers van consumptieaardappelen aan de enquête deelgenomen.
1. Ontwikkeling van de oogstvoorraden van 1 januari 2020 tot 1 februari 2021
België: door de regionale resultaten te combineren, ziet de Belgische situatie er als volgt uit:
Tabel 1: Ontwikkeling van de voorraden in België - de opbrengst van 2020 (127 telers in Vlaanderen + 83 telers in Wallonië): in % van de initiële opbrengst.
Op 1 februari hadden Belgische telers ongeveer 65% van de initiële opbrengst aan consumptieaardappelen (exclusief die van de vroege opbrengst) op voorraad (alle rassen). Dit is niet alleen meer dan vorig jaar (59%), maar ook meer dan het gemiddelde van de laatste 3 of 5 seizoenen (58%). De hoeveelheid niet-gecontracteerde partijen (partijen die nooit op contractbasis worden geleverd) is geraamd op 15% van de initiële opbrengst. Dit is minder dan een kwart van de huidige voorraden en ook minder dan die van de afgelopen jaren. 75% van de initiële opbrengst van Fontane is nog op voorraad, ongeveer de helft van de initiële opbrengst van Challenger is nog op voorraad en meer dan twee derde van de Bintje-aardappelen is nog op voorraad. Op dit moment zijn Fontane-aardappelen meer dan ooit gereserveerd voor het tweede deel van het seizoen. De partijen Innovator-aardappelen doen het bijzonder goed (maar de opbrengsten zijn klein).
Bintje: de afzet van Bintje-aardappelen verloopt sinds half november bijzonder traag, met slechts 15% van de initiële opbrengst die in deze periode op de markt wordt gebracht - vergeleken met de 20 tot 37% van de initiële opbrengst in dezelfde periode in voorgaande jaren. Bintje bevindt zich bovendien niet langer op een nichemarkt die voornamelijk gericht is op aardappelen voor verse frites, en waarvan de belangrijkste afzetpunten (friteskramen, evenementen, cateringbedrijven, horeca) als gevolg van de lockdown geblokkeerd blijven. Ongeveer een derde van de voorraden bestaat uit niet-gecontracteerde rassen, voorgaande jaren was dit nog 35 tot 60%.
Fontane: slechts 13% van de eerste Fontane-aardappelen is tussen 15 november en begin februari gepoot. De Fontane-aardappelen zijn daarmee duidelijk gereserveerd voor het tweede deel van het seizoen. De onzekerheden rondom de beheersing van de kieming zonder gebruikmaking van kiemmiddel CIPC maken dat kopers de voorkeur geven aan een langdurige opslag van de meest betrouwbare rassen (Fontane en Challenger). Minder dan een kwart van de voorraden van Fontane is nog te koop.
Challenger: in vergelijking met de initiële opbrengst zijn de huidige voorraden (51%) vrij groot. Sinds half november zijn er maar weinig aardappelen geoogst (13%). De voorraden niet-gecontracteerde rassen zijn met 30% ook kleiner dan die in dezelfde periode in voorgaande jaren.
Innovator: als gevolg van het aanvangsrendement dat te lijden heeft gehad onder de droogte zijn de huidige voorraden Innovator-aardappelen bijzonder klein (37% van de initiële opbrengst). Net als in februari 2019 zijn er ook nu bijna geen Innovator-aardappelen meer te vinden in de Belgische opslagruimten die niet op basis van een contract worden geleverd (minder dan 10% van de voorraad).
Andere bewaarrassen: voornamelijk Markies-, Lady Anna-, Royal-aardappelen voor frites en Lady Claire- en VR808-aardappelen voor chips. Sinds eind november zijn zeer weinig van deze rassen rechtstreeks van het veld geoogst. Vanaf 1 februari waren de voorraden vrij klein (54% van de initiële opbrengst), met weinig niet- gecontracteerde rassen (minder dan 15% van de voorraad). Een situatie die erg lijkt op die van februari 2019.
2. Samenvatting van de resultaten van de eerste opbrengsten in 2020
Volgens ramingen van Fiwap/PCA op basis van regionale GLB-cijfers is het areaal consumptieaardappelen met 1,0% gestegen (minder dan 800 ha). De gemiddelde opbrengst is geraamd op 45,1 t/ha, groter dan in Vlaanderen (46,1 t/ha) en in Wallonië (42,6 t / ha). De totale Belgische opbrengst bedroeg daarmee 4,05 miljoen ton (exclusief de vroege rassen).
Tabel 2: Ramingen van de opbrengst van bewaaraardappelen (1.000 ton) (bronnen: Fiwap/ PCA /Carah/Inagro):
3. Tonnagesschattingen op basis van de voorraad en een meerjarenvergelijking
Volgens de uitkomsten van de enquête is begin februari vorig jaar ongeveer 2,62 miljoen ton bewaarrassen in Belgische opslagruimten blijven liggen. Meer dan 60% daarvan bestond uit Fontane-aardappelen, minder dan 10% daarvan was een van de 3 andere grote rassen (Bintje, Challenger en Innovator) en ongeveer 15% daarvan bestond uit weer andere rassen. De totale voorraden zijn groter dan die van recentere jaren, behalve in februari 2018 (er was sprake van een extreem grote opbrengst in 2017).
Grafiek 1: totale voorraad op 1 februari 2021 - Fontane, Challenger, Bintje, Innovator en andere rassen (in duizenden ton).
Kijkend naar alle rassen samen zijn de partijen niet-gecontracteerde rassen klein. De partijen zijn geraamd op 630.000 ton, tegen 810.000 ton vorig jaar en gemiddeld 800.000 ton gemeten over de afgelopen 3 jaar.
2 miljoen ton aardappelen waren gecontracteerd, een hoger aantal dan dat van de afgelopen jaren.
Grafiek 2 tot en met 6: Ontwikkeling van de voorraden in België voor Bintje, Challenger, Fontane, Innovator en andere rassen - gemeten vanaf 2010 tot en met 2020 - initiële opbrengst, voorraad november, voorraad februari, voorraad april (behalve 2020), aantal oppervlakken per jaar (ha - bron: PAC regionale aangiften) en gemiddelde FIWAP/PCA-prijs op de markt voor niet-gecontracteerde rassen gedurende het seizoen (gedeeltelijk in 2020).
Bintje: de grootte van de voorraad Bintje-aardappelen is vergelijkbaar met die van vorig jaar (+/- 190.000 ton), maar met minder niet-gecontracteerde aardappelen (slechts 60.000 ton). De initiële opbrengst bestond verder vooral uit gecontracteerde aardappelen. Van half november tot begin februari is slechts zo'n 40.000 ton aardappelen geteeld, half niet-gecontracteerd, half wel gecontracteerd. De lockdown blokkeert de markten voor verse frites.
Challenger: met naar schatting 200.000 ton zijn de voorraden Challenger-aardappelen de afgelopen 3 jaar qua grootte gemiddeld te noemen, met zeer weinig niet-gecontracteerde aardappelen (ongeveer 50.000 ton). Volgens de resultaten van de enquête vond het grootste deel van de waardering van de Challenger-aardappelen al direct na het oogsten plaats, terwijl er sinds half november slechts 50.000 ton van die aardappelen zijn geoogst. De opbrengstcijfers van Challenger-aardappelen zijn de afgelopen jaren niet veel veranderd.
Innovator: op basis van resultaten van de enquête zijn de voorraden Innovator-aardappelen geraamd op 150.000 ton, beduidend minder dan het gemiddelde van de afgelopen 3 jaar (190.000 ton). Het grootste deel van de voorraad bestaat uit gecontracteerde aardappelen. Sinds half november hebben de markten enerzijds slechts 100.000 ton Innovator 'vrijgegeven', half zoveel als vorig jaar. Anderzijds was het aantal rechtstreeks vanaf het veld gecontracteerde aardappelen behoorlijk hoog.
Andere bewaarrassen: met 410.000 ton geraamd op 1 februari vertegenwoordigen deze aardappelen 15% van de totale Belgische voorraad. De totale Belgische voorraad is kleiner dan die van de afgelopen jaren en en bestaat grotendeels uit gecontacteerde aardappelen (350.000 ton). Ongeveer 50.000 ton van de voorraad bestaat uit niet-gecontracteerde aardappelen. Sinds half november is naar verluidt slechts 30.000 ton aardappelen verplaatst.
4. Conclusies:
De enquête van 1 februari toont aan dat de Belgische voorraden substantieel zijn, maar in vergelijking met de situatie van de afgelopen jaren is het deel op basis van contracten groter geworden. De echo's uit het veld leverden echter geen grote vertragingen op bij een eventuele stopzetting van een contract, gunstig voor een vlot verloop van het seizoen. De niet-gecontracteerde partijen zijn bij alle rassen (zeer) klein, wat reële perspectieven biedt voor de markt met niet-gecontracteerde rassen, vooral als de behoeften naar aardappelen laat verlengd worden (wanneer zullen we de vroege aardappelen planten waarvan de oppervlakken sterk zullen afnemen?). Fontane domineert grotendeels de voorraden, terwijl Bintje, Challenger en Innovator slechts een klein plekje innemen. Sinds half november heeft de oogst duidelijk last gehad van de gevolgen van de coronaviruscrisis, maar het seizoen is nog niet voorbij, zoals bevestigd door de huidige opleving van de activiteit en de prijzen op de markten met niet-gecontracteerde rassen. Aangezien antikiemmiddel CIPC niet meer mag worden gebruikt moet daarnaast rekening worden gehouden met de onzekerheden met betrekking tot van de kieming voor het einde van het seizoen, die het evenwicht tussen vraag en aanbod zouden kunnen verstoren.