Tholen - Een CDA'er die zelf als boerin geen steun kreeg van de bank voor omschakeling naar biologisch. Een VVD'er die opkomt voor de tuinders in het Westland en 'motiediarree' vanuit Den Haag hekelt. En een aantal politici die het dit keer zelfs aandurfden om tijdens een debat de term 'biologisch' daadwerkelijk in de mond te nemen.
Nu de Tweede Kamerverkiezingen er aan komen (17 maart) wilden de Transitie Coalitie Voedsel, Bionext, Natuur & Milieu, Greenpeace en de Tapp Coalitie weten wat zes Kamerleden en kandidaat-Kamerleden (van partijen waarvan de organisatoren inschatten dat zij een kansrijke coalitie kunnen gaan vormen) van plan zijn. Dit werd tijdens het debat over 'De maatschappelijke business case van een transitie naar duurzame landbouw' wat duidelijker aan de hand van verschillende thema's. Hierin kwam onder meer een maximale Btw-verlaging voor bio-producten aan bod. Uit het debat blijkt dat de noodzaak van de transitie zeker duidelijk is. Het is helder waar we naartoe moeten, maar er is vooral nog veel discussie over de instrumenten en het tempo.
De politici luisteren naar een opmerking van Joris Thijssen.
Het debat met Arne Weverling (VVD), Eline Vedder (CDA), Tjeerd de Groot (D66), Laura Bromet (GroenLinks), Joris Thijssen (PvdA) en Pieter Grinwis (ChristenUnie) in debatcentrum Nieuwspoort was gisteren via een livestream te volgen. Gespreksleider Anouschka Laheij werd bijgestaan door Krijn Poppe, econoom die tot voor kort verbonden was aan Wageningen Universiteit. Er werden meerdere korte 1-op-1 debatten gevoerd, twee dilemmacarrousels en tussendoor gaf Krijn Poppe twee minicolleges.
Geen omschakelsteun voor CDA'er
Ook het publiek kon vragen stellen. Dit gebeurde onder meer over de rol van de banken. Laura Bromet (GroenLinks) omschreef de Rabobank daarop als de stuwende kracht achter het ophogen van de schulden van melkveehouders. "De vraag is of de Rabobank niet moet meebetalen aan de inkrimping van de veestapel." En vervolgens bleek dat CDA'er Eline Vedder (naast Statenlid en kandidaat-Kamerlid ook boerin) zelf ook tevergeefs een lening heeft aangevraagd voor omschakeling van haar eigen bedrijf: "Ik herken de ervaringen van mevrouw Bromet. Wij zijn zelf in gesprek geweest over omschakeling naar biologisch. Toen was het antwoord dat we beter meteen een bordje te koop in de tuin konden timmeren. Daar is dus nog wat te halen."
Achter de spreektafeltjes: Laura Bromet, Pieter Grinwis en Eline Vedder.
Ze erkent wel dat het lastiger is geworden voor banken, sinds de regelgeving voor banken in Europa is aangescherpt. Vroeger gingen boeren voor hun hele werkende leven investeringen aan. Nu moet het veel sneller en kan het heel snel niet meer uit. "Dat is zonde. Als we wel boeren hebben die willen omschakelen, die de intrinsieke motivatie en passie hebben en er een verdienmodel rond kunnen zetten, maar misschien niet in 10 maar 20 jaar. Het zou heel mooi zijn om dit voor elkaar te krijgen. Hiervoor hebben we niet alleen in Nederland werk te doen, maar ook in Brussel."
BTW maximaal omlaag voor bio en AGF?
Het tweede korte debat ging tussen Pieter Grinwis (CU) en Tjeerd de Groot (D66). Zij debatteerden over de stelling: 'BTW moet maximaal omlaag voor biologisch eten en voor groenten en fruit'.
Tjeerd ziet hier wel iets in. Met de opbrengst van de heffing kunnen boeren geholpen worden om stappen te zetten. Hij pleit ook voor het aanpakken van de sociale problematiek. "Nu moeten we dit met heel veel belastinggeld herstellen, we moeten juist de boel gezond houden." Hij wil het dus nog breder trekken dan alleen een Btw-verlaging.
CU is volgens Pieter erg voor deze BTW-verlaging. Hij wil de BTW zo uniform mogelijk maken, met een paar uitzonderingen waarop slechts 5% BTW berekend wordt (zoals reizen met het OV en de aankoop van groenten en fruit). Naast BTW differentiatie is heffing nodig. "Leg een heffing op vlees en zonder biologisch vlees uit. Het prijsverschil is gigantisch. Een doelheffing met uitzondering van biologisch vlees kan helpen."
De mening van de toehoorders over deze stelling.
Tjeerd vindt dat de supermarkt verantwoordelijkheid moet nemen. Hierover heeft D66 eerder al een voorstel uitgewerkt, dat aangenomen is door de Kamer. "Supermarkten bepalen precies wat consumenten tonen. Zij hebben de taak om er voor te zorgen dat het hele assortiment moet bijdragen aan goede gezondheid en het milieu." Supermarkten moeten leiderschap tonen en rapporteren, anders moeten ze last krijgen van de overheid. "Daar hoort ook een eerlijke prijs voor boeren bij."
Pieter voegde nog toe: "We moeten ons niet helemaal opsluiten in biologisch en niet-biologisch. Ook 'Planet Proof' is volgens hem een prachtig initiatief. "Kringlooplandbouw, rekening houden met alle facetten, van energie, biodiversiteit, volksgezondheid - moeten we niet helemaal verengen tot alleen wel of niet biologisch."
Veranderen verdienmodellen boeren
Verder kwam het veranderen van de verdienmodellen van boeren nog uitgebreid aan bod (in een carrousel met Tjeerd de Groot, Joris Thijssen en Arne Weverling). Ook hier kwam de populaire term kringlooplandbouw voorbij. Tjeerd: "Heel veel boeren staat het water aan de lippen in het huidige systeem. Intensivering zit ingebakken. Je moet naar kwaliteit en toegevoegde waarde: kringlooplandbouw. Zorg dat al het geld boeren ondersteunt die die transitie willen maken. Investeer in kennis, we moeten voorlopers worden in het nieuwe systeem." Volgens hem zijn er talloze boeren die dit willen. "Als ze het gevoel krijgen dat ze rekeningen kunnen blijven betalen en gezin onderhouden, zijn er heel veel boeren die uit dit systeem willen."
De D66'er pleitte er voor om het samen anders te doen en juist daarmee stappen te zetten. "Het gaat er om dat je in de keten andere concepten organiseert. We hebben de beste boeren in Nederland. Laten we alle kennis die we hebben inzetten om samen naar een nieuw systeem te gaan."
Tjeerd de Groot, Joris Thijssen en Arne Weverling.
Arne Weverling bleef ook hier benadrukken dat innovatie enorm belangrijk is. "De kennis en kunde die wij hebben in de land- en tuinbouw is geweldig." Waar Joris Thijssen aangeeft dat een boer met eerlijke producten een eerlijke prijs moet krijgen, benadrukt Arne dat die werelden samen kunnen gaan. Zonder de 'motiediarree' waarmee Den Haag de wereld volgens hem beter wil maken. "De boer wil gewoon ondernemen, laat hem zelf beslissen hoe hij het uitvoert." Hij wil dat politici zich meer verdiepen in wat er op het erf gebeurt.
Tjeerd de Groot benadrukte ook nog dat het huidige systeem heel slecht is voor de boeren. "Als je de boer in zijn kracht wilt zetten, moet de druk op intensivering er uit. Anders houd je maar een paar boeren en tuinders over. Je moet naar meer boeren en tuinders die op een goede manier hun geld verdienen." Joris en Arne waren het hier mee eens. Arne: "Laten we inderdaad niet weer iets toevoegen, maar het ondernemerschap centraal zetten."
Landbouwsubsidies uitsluitend voor vergroening?
En het laatste 1-op-1 debat ging tussen Laura Bromet en Eline Vedder (over de stelling: Nederland moet de Europese landbouwsubsidies uitsluitend inzetten voor vergroening van de landbouw - waarmee zo'n 70% van de kijkers het vooraf eens was). Eline benadrukte dat de subsidie op dit moment een belangrijke inkomstenbron is voor de boeren. "Een revolutie afdwingen over het huishoudboekje van de boerenfamilies is niet juist. De transitie moet sociaal, economisch en ecologisch kloppen."
GroenLinks is van mening dat het niet uit te leggen is aan de belastingbetaler dat je geld krijgt omdat je grond hebt. Het geld moet ten goede komen aan groene doelen (biodiversiteit, schone lucht en schoon water). "Ze moeten er iets voor doen, gaan zorgen voor natuur op het erf."
De afronding met Krijn Poppe. Links gespreksleider Anouschka Laheij.
Je kunt het volledige debat hier terugkijken (via website Nieuwspoort):