Halverwege Brussel en Luik, niet ver van de stad Namur (Namen), ligt het enige professionele saffraanteeltbedrijf van België: Le Safran de Cotchia. Het idee om saffraan te telen in België is ontstaan vanuit een dwaze weddenschap tussen Eric Léonard en zijn vrouw, in combinatie met de behoefte om 'terug te gaan naar de basis' door op het land te werken.
De geschiedenis van het teeltbedrijf begon echter niet met de teelt van deze felbegeerde bloem die bekend staat als het rode goud. Nee, de saffraanteelt maakt deel uit van het hoofdstuk dat op dit moment wordt geschreven: een hoofdstuk over een leven waarin ondernemerschap en liefde voor het landleven altijd nauw met elkaar zijn verbonden.
Ondernemersgeest
Het begon allemaal in 1985, toen Eric Léonard en zijn broer het teeltbedrijf van hun vader overnamen, die ongeveer 145 hectare besloeg. “Destijds teelden we traditionele gewassen als rode bieten en maïs. De eerste hervorming van het GLB leidde er al snel toe dat we een deel van onze velden opzij moesten zetten. Mijn broer en ik besloten door te gaan met het bewerken van ons land, ook al hadden we daardoor geen toegang tot financiële hulp. Het was wel het moment waarop het bedrijf voor het eerst diversifieerde, want op die 25 hectare braakliggend terrein besloten we zwarte bessen te planten.
Veel mensen verklaarde ons destijds voor gek. Het bleek echter een geslaagde gok, tot de val van de Berlijnse muur in 1989, die ervoor zorgde dat de prijzen drastisch lager werden. Van 40 Belgische frank per kilo gingen we toen terug naar 4 Belgische frank per kilo, onze eerste grote tegenslag, vertelt Eric.
Daarna besloot de teler om aan een heel ander project te beginnen: de eerste slagerij op de het teeltbedrijf in België creëren. "In die tijd ontmoette ik mijn vrouw, die tot slager en traiteur is opgeleid. Al snel groeide ons bedrijf. We hadden medewerkers in dienst en de slagerij was een groot succes.
Na 19 jaar waren we echter toe aan verandering en verlangden we terug naar het werken op het land. Dat misten we steeds vaker. Een programma over een saffraanteeltbedrijf in Frankrijk dat we 3 dagen daarna zagen, maakte dat we naar Frankrijk gingen om meer over het telen van saffraan te weten te komen.
Uiteindelijk kwamen we met 150.000 bloembollen terug. Hoewel deze eerste poging maar een matig succes was, besloten we in 2009 te stoppen met de slagerij en ons te richten op het telen van saffraan. Men verklaarde ons ook nu voor gek."
Saffraan: een duurzaam product dat volledig handmatig wordt geteeld
Het eerste jaar brachten Eric en zijn vrouw 150.000 bollen mee terug naar België. 11 jaar later telen ze ongeveer 600.000 bollen op 2,8 hectare grond. “Saffraan is een vorm van omgekeerde vegetatie, dus onder normale omstandigheden worden de bollen in augustus geplant en bloeien ze in oktober/november.
Momenteel zitten we aan het einde van de bloeiperiode. Dit is de periode waarin de bladeren uitkomen. De bladeren verdrogen in april/mei. Daarna vermenigvuldigt de bol zich om in oktober weer te kunnen bloeien. Om de ontwikkeling van ziektes de kop in te drukken, is het van belang om de bollen om de 3 tot 4 jaar te herplanten.”
Saffraan heeft geen fytosanitaire producten nodig. "Als de grond voldoende in balans is, is het niet nodig om input toe te voegen. Saffraan is momenteel vrij van ongedierte. Ongedierte zou ook de ontwikkeling van de bloem kunnen beïnvloeden.
Het wieden werd voorheen thermisch gedaan, maar binnenkort stappen we over op mechanisch wieden. Op een saffraanteeltbedrijf wordt alles handmatig of mechanisch gedaan.
Hoewel de ideale grond voor het gewas een beluchte grond is met kalksteen die gemakkelijk kan worden geïrrigeerd, kweken we de bloem ook op een zeer zware, zeer natte en ziltige grond. Dit, om ervoor te zorgen dat saffraan zich aanpast aan elke grond. Dit is ons gelukt door de teelttechnieken die we gebruiken aan te passen aan de Belgische grond.
Saffraan in België: een product op de nog onderontwikkelde markt
Hoewel saffraanproducten nu hun markt hebben gevonden, heeft Eric zich extra moeten inspannen en moeten innoveren om een klantenkring te kunnen ontwikkelen. “In tegenstelling tot wat geldt voor veel andere gewassen is er geen saffraansector. Een saffraanbedrijf zal dus zelf een klantenportfolio moeten ontwikkelen. En daarvoor is het belangrijk niet alleen een goede teler, maar ook een goede verkoper te zijn en niet beknibbelen op prospectie. Hoewel de meeste van onze klanten tegenwoordig sterrenchefs en bistro-eigenaren zijn, moest saffraan echt nog in België worden geïntroduceerd. Het product was toentertijd nog niet echt bekend was bij professionals. Het vergroten van die bekendheid was veel werk en kostte veel tijd.”
“Bovendien is het moeilijk om alleen te leven van het telen van saffraan. We hebben daarom gediversifieerd met de ontwikkeling van een reeks producten als jam en mosterd waarin saffraan was verwerkt. Saffraan is een geweldige smaakversterker."
Eric en zijn vrouw proberen ook de paramedische sector bekender te maken met het gebruik van saffraan binnen het paramedisch werkgebied. “Saffraan is een zeer goed 'ontspanningsmiddel'. Zelf gebruik ik het om beter te kunnen slapen en het is zeer effectief."
Een door de gevolgen van de gezondheidscrisis ingewikkeld jaar
Behalve met de afzet van hun producten in België en de export van bloembollen, komt het saffraanteeltbedrijf aan inkomsten door rondleidingen op het bedrijf. "Meestal kwamen er per week mensen die in ongeveer 2 bussen passen het saffraanteeltbedrijf bezoeken. Sinds de uitbraak van de coronacrisis begin dit jaar hebben we amper 2 of 3 bussen bezoekers in totaal gehad. Dit betekent een aanzienlijk omzetverlies.
Ook de sluiting van de restaurants in België 3 maanden geleden - momenteel opnieuw verlengd - zorgde ervoor dat 22% van onze omzet verloren ging. Bovendien zijn we bang dat de crisis ons nog harder zal raken tijdens de feestdagen, aangezien een groot deel van onze afzet meestal op kerstmarkten plaatsvindt. Om kosten te besparen zijn we begonnen met produceren op dagelijkse basis, aangepast aan de vraag.”
Le Safran de Cotchia biedt ook trainingen aan. Tot nu toe zijn 90 mensen opgeleid op het gebied van de saffraanhandel. Ook kunnen particulieren de producten van het teeltbedrijf ook online vinden.
Belgische en Franse saffraan: heel anders dan Marokkaanse en Iraanse saffraan
Hoewel de saffraanteelt niet zijn oorsprong heeft in Frankrijk of België, is de Belgische en Franse saffraan bijzonder aantrekkelijk voor zowel professionals als consumenten aan te spreken. “Belgische of Franse saffraan is heel anders dan Iraanse of Marokkaanse saffraan. Geteeld op onze gronden zijn de stampers veel langer en dikker. Er zijn ongeveer 150 bloemen nodig om 1 gram saffraan te krijgen in België of Frankrijk, terwijl er 250-300 bloemen nodig zijn voor die in Iran en Marokko.
Vorig jaar hadden op het bedrijf een opbrengst van 3 kilo saffraan van 1,8 hectare. Dit getal is natuurlijk erg onderhevig aan variaties die worden veroorzaakt door de weersomstandigheden. In theorie kan echter uitgegaan worden van een opbrengst van 1 tot 1,5 kilo per hectare. Iraanse en Marokkaanse saffraan is pittiger, pikanter van smaak, terwijl Belgische en Franse saffraan veel meer aroma’s bevatten."
De Franse en Belgische opbrengst kan worden afgezet voor ongeveer 34.000 euro per kilo of 34 euro per gram. "De opbrengst uit zuidelijke landen wordt vaak tegen veel lagere prijzen afgezet, aangezien de teelt ervan vaak op familiebedrijven plaatsvindt en dus goedkoper is dan in andere gevallen. Dit is een belangrijke concurrentiefactor."
Eric investeert ook veel in het professionals en particulieren laten kennismaken met en bewust maken van het bestaan van de teelt van saffraan. “Op de markt is 80% van saffraan ‘frauduleus’. Er is veel nep-saffraan in omloop b en we leggen uit hoe je kunt voorkomen dat je wordt bedrogen. Een eenvoudige kleine test is om een stamper tussen twee vingers te nemen, deze nat te maken en vervolgens te rollen. Als de vingers geel worden, dan is de saffraan echt!"
Voor meer informatie:
Eric Léonard
Le Safran de Cotchia
26, rue de la Waloppe,
4219 Wasseiges (België)
Telefoonnummer: +32 496 54 54 41
Ferme.leonard@gmail.com