Op dit moment is de aardappelprijs, vooral bij grote hoeveelheden, op de Zuid-Afrikaanse markt zeer laag. De verkoop ligt veel lager in vergelijking met het normale tempo, niet alleen vanwege de lockdown, maar ook vanwege de gebruikelijke trend in het midden van de maand. "Op woensdag en donderdag waren de volumes de afgelopen week iets lager, mogelijk door de recente regen, maar op dit moment is de aardappelvoorraad op de lokale markt voldoende vanwege de lage koopkracht," zegt André Jooste, directeur van Potatoes South Africa.
De zwarte lijn toont de neerwaartse trend van de aardappelprijs (grafiek geleverd door Potatoes SA).
Prijs door de bodem gezakt
"De afgelopen week zakte de prijs door de bodem. Het probleem is dat, afhankelijk van waar een teler zich bevindt, hij tussen R35 (1,70 euro) per 10kg tas en R45 (2,20 euro) per 10kg tas nodig heeft om kostendekkend te werken, en deze week is de prijs gedaald van R39 (1,90 euro) naar R31 (1,50 euro) per 10kg tas. Dit zou catastrofaal kunnen zijn voor veel aardappeltelers als men de hoge teelt- en afzetkosten van aardappelen in aanmerking neemt, variërend van R160.000 (7.870,- euro) tot R240.000 (11.800,- euro) per hectare voor aardappelen die onder bevloeiing worden gepoot."
Tijdens de eerste volle week van de lockdown waren er belemmeringen wat betreft het aanbod, omdat telers hun weg zochten in de nieuwe Covid-19-regelgeving, maar de verkoop was niet abnormaal laag tijdens de week van 30 maart tot 3 april. "Het was het einde van de maand, de mensen hebben meer geld op zak en de verkoop was zeer vergelijkbaar met een normale week. Gezien alle verstoringen was de verkoop van aardappelen eigenlijk heel normaal. Er was veel onzekerheid onder de telers over hoe de logistiek onder de nieuw ingevoerde regels zou werken, waardoor de oogst en de verpakking van die week en de levering aan de markt enigszins werden verstoord."
In de tweede week van de lockdown stroomde er veel aanbod naar de markten toen de problemen werden opgelost en de situatie enigszins normaliseerde. Er werden in die week slechts 1,48 miljoen zakken aardappelen van 10 kg verkocht (tegenover meer dan een miljoen zakken in de twee dagen voor de lockdown).
Vooral grote maten getroffen
Quick Service Restaurants, informele foodservices en restaurants kopen meestal grote hoeveelheden grote fritesaardappelen op de markten, maar ze zijn allemaal gesloten. Grote aardappelen zijn een premium product voor deze afnemers en vormen 20% van het totale aardappelaanbod op de markt. "Dit heeft nu al invloed op 20% van een doorsnee oogst waarvan de prijs zeer laag is. Grote aardappelen zijn in beweging, maar tegen veel lagere prijzen dan gebruikelijk, omdat dat marktsegment gesloten is vanwege de regelgeving. Kleinere aardappelen worden op een meer normaal niveau verkocht."
Informele handel opnieuw toegestaan
Op de markt voor AGF-producten zijn de informele kopers verantwoordelijk voor 66% van de nationale aardappelverkoop, en als ze wegvallen laat dat een groot gat achter. Aanvankelijk stond de regelgeving de informele handelaars (straatventers) niet toe om te blijven handelen, een bepaling met zeer ernstige gevolgen voor de voedselzekerheid, maar gelukkig is de regelgeving intussen veranderd.
"In tegenstelling tot wat men denkt, zijn informele kopers zeer serieus over een kwalitatief hoogwaardig product en willen zij waar voor hun geld voor een product dat twee, drie dagen op de hoek waar ze hun product verkopen, zal blijven liggen".
Extra kosten
Potatoes SA heeft een protocol opgesteld over de naleving van de lockdown voorschriften voor haar leden. "Telers hebben moeten improviseren om gezichtsmaskers en handreinigers te verkrijgen. Voor de veiligheid van henzelf en hun werknemers hebben veel teelbedrijven zich in lockdown gezet, wat weer invloed heeft gehad op de informele verkoop."
Covid-19-maatregelen
Om de vereiste fysieke afstand te behouden, zijn veel aspecten in het werk veranderd: het aantal toegestane inzittenden in bussen en vrachtwagens is verminderd, waardoor er veel meer verplaatsingen nodig zijn om de werknemers van en naar het bedrijf te vervoeren. Elke werknemer moet worden geïdentificeerd als een werknemer die op het bedrijf werkt en de chauffeur moet een door de teler gecertificeerde passagierslijst kunnen overleggen. Dit verhoogt de brandstofkosten, de reistijd en de administratiekosten.
Sommige telers hebben een persoon aangesteld die erop toeziet dat de voorschriften worden nageleefd: de pauzetijden worden gespreid, de medewerkers wassen hun handen regelmatig, dragen gezichtsmaskers en gaan niet bij elkaar staan.
De Westelijke en Oostelijke Vrijstaat, het Sandveld in de Westelijke Kaapprovincie en de Noordwestelijke Provincie zijn momenteel de belangrijkste regio's waar aardappelen worden geoogst.
Voor meer informatie:
Dr André Jooste
Potatoes SA
+27 12 349 1906
ajooste@potatoes.co.za
www.potatoes.co.za