Jac van de Werf hoeft binnen ZON en bij de telers eigenlijk geen nadere introductie, want hij loopt al 40 jaar bij het bedrijf rond. Na 6 januari jongstleden was Jac pensioengerechtigd, maar wie zijn gedrevenheid en passie kent, is niet verbaasd dat hij als ZZP'er het komende half jaar nog enkele belangrijke projecten voor ZON ‘draait’. ZON magazine kijkt samen met Jac terug én vooruit.
Kun je je eerste werkdag bij ZON nog herinneren?
‘(Stilte) Tja, daar vraag je me wat zeg. Nee, eerlijk gezegd niet. Nadat ik de Hogere Tuinbouwschool had gedaan ben ik in 1976 in Zuid-Holland bij de LTB gaan werken als sociaaleconomisch voorlichter en had in die functie al meteen heel veel met telers en met vragen van telers te maken. In 1979 heb ik toen de overstap naar ZON kunnen maken en ‘zo is het gekomen’, zeggen ze dan.’
Hoe zag het bedrijf er figuurlijk gesproken uit toen je hier kwam werken?
‘De grootste groei in eigenlijk de hele geschiedenis van ZON moest op dat moment nog gaan plaatsvinden, dus ik kwam binnen op een moment dat de mogelijkheden oneindig leken. Het was de tijd van de augurken, die met afstand het belangrijkste product in deze regio én bij ZON waren. De helft van het totale glasareaal stond toen vol met augurken, paprika kenden we nog helemaal niet, het heel beperkte areaal tomaten bestond nog uitsluitend uit ronde losse tomaten en in de vollegrond zat de aspergeteelt in een flinke dip. In datzelfde tijdsbeeld kon je ook zien dat sla een ontzettend belangrijk product voor ZON was, zowel van de vollegrond als onder glas. Met andere woorden ZON had toen een volledig ander assortiment producten.’
Wat is het grootste verschil tussen het ZON waar je begon en ZON anno 2020?
‘Allereerst natuurlijk de schaal en omvang van de organisatie. We hadden in die tijd nog zo’n tweeduizend telers, dat is nu niet meer voor te stellen. ZON was in de regio een enorm sterke en autonome organisatie met heel veel zeggenschap en omdat er toen nog veel meer telers met dezelfde producten waren, accepteerden telers die directieve houding van ZON eigenlijk ook vrij gemakkelijk. Dat zou in deze tijd niet meer denkbaar en ook niet meer mogelijk zijn, want telers willen veel meer dan vroeger echt invloed hebben op het reilen en zeilen van ZON. Dat komt natuurlijk mede doordat de teeltbedrijven en daarmee ook de belangen van die teeltbedrijven veel groter zijn geworden. Net als bij nagenoeg alle andere afzetorganisaties is daarmee de kracht of misschien beter gezegd de zeggenschap van ZON richting telers wel minder geworden. De professionaliteit en het opleidingsniveau van telers is in de loop der jaren natuurlijk ook enorm gegroeid, waardoor ze meer inspraak en medezeggenschap eisen.’
Wat is je meest bijzondere herinnering en wat heeft het meeste indruk gemaakt?
‘Herinneringen heb ik natuurlijk na al die jaren een hele rugzak vol van, dat vind ik lastig om daar de meest bijzondere uit te halen. Ik herinner me wel twee elk op zich staande momenten dat er ten gevolge van een reorganisatie afscheid moest worden genomen van twee collega’s waar ik in beide gevallen heel plezierig en heel intensief mee samenwerkte. Ik ben een gevoelsmens en ik weet nog heel goed dat dat me toen in beide gevallen heel erg raakte omdat ik met de betreffende collega’s een enorme persoonlijke klik had.’
Waarom zou in jouw ogen een teler lid moeten worden van ZON?
‘Belangrijkste argument is volgens mij voor telers toch altijd nog dat wij over de jaren heen ten opzichte van andere organisaties gewoon echt de best mogelijke prijs uit de markt weten te halen. Dat zou dus logisch gesproken een drijfveer moeten zijn, maar helaas werkt het niet altijd zo eenvoudig. Kennelijk spelen ook andere zaken een rol. Als we eerlijk in de spiegel kijken, moeten we erkennen dat ZON gedurende een jaar of tien aan het begin van deze eeuw best wel zoekende is geweest naar de juiste koers en daarbij zelfs misschien wel wat heeft gezwalkt. Sinds een jaar of vijf hebben we naar mijn mening een goede en heldere commerciële koers, waarmee we richting telers en ook potentiële leden gelukkig ook steeds beter mee scoren.’
Wat vind je zelf van de strategie van ZON?
‘Zoals ik net al zei is de strategie naar mijn mening duidelijk en goed en, laat ik daar duidelijk over zijn, ik gelóóf er persoonlijk ook echt in dat we daarmee het goede spoor te pakken hebben. Met aan de ene kant een goed functionerende klok die we weer volledig in zijn functie hersteld hebben en aan de andere kant met een duidelijke keuze om –al of niet samen met serviceproviders- rechtstreeks naar de eindafnemers (retail en foodservice) te gaan, hebben we echt een prima strategie.’
Je hebt in 40 jaar een aantal functies gehad: in welke rol voel je je het meeste thuis?
‘(Denkt lang na) Ik denk dat ik gedurende veel jaren heb laten zien dat ik uitstekend kan communiceren met telers en klanten en daarin ook goed kan beargumenteren waarom ZON bepaalde keuzes maakt. In feite heb je als ZON met twee klantgroepen te maken: primair natuurlijk onze telers, maar ook naar onze afnemers moet je zaken duidelijk kunnen uitleggen en ook in die rol voel ik me prima thuis. De relatie met onze klanten zijn we pas sinds een jaar of vijf echt goed aan het ontwikkelen en dat kun je alleen maar goed doen als je ook de relatie met je telers goed hebt. Ik denk in alle bescheidenheid dat ik de taal van de teler spreek en dat ik in de relatie met telers een goede rol speel. Het bezoeken van telers en met hen praten over hun bedrijf en de relatie met ZON was één van de fijnste onderdelen van mijn werk. Daarnaast voel ik me erg in mijn element als ik in ingewikkelde bedrijfsprocessen mijn analytisch vermogen kan gebruiken om zaken te kunnen ontleden en vervolgens stap voor stap helder te structureren. De komende maanden is het een mooie klus om dat over te brengen bij andere collega’s.’
Je bent een ZON-man met oranje bloed: nooit overwogen om ergens anders te gaan werken?
‘Jawel, in de periode dat de eerste van die twee collega’s waar ik net over sprak het bedrijf moest verlaten, zat ik zelf ook niet goed in mijn vel omdat mijn functie op dat moment was uitgehold en ik een soort ‘chef lege dozen’ was. Ik heb toen een tijdje echt intensief rondgekeken voor een andere baan, in 2001 was dat. Dat heeft gelukkig niet lang geduurd, want vrij snel kwam ik weer in een rol waarbij ik me als een vis in het water voelde en weer volop energie kreeg van mijn werk.’
Wat moeten collega’s vooral van Jac van der Werf gaan overnemen?
‘(Glimlacht) Als mensen de bevlogenheid die ik al die jaren denk te hebben uitgestraald niet hebben, gaan ze die de komende maanden ook echt niet krijgen want dat moet gewoon in iemand zelf zitten. Gelukkig hebben we bij ZON veel bevlogen mensen, die het belang van de teler hoog in het vaandel hebben. Wat ik zeker hoop over te brengen is de rol van de smeerolie, van het oliemannetje, om zaken en mensen in het bedrijf samen te brengen waardoor er niet meer vanuit eilandjes wordt gedacht. Daar hebben we binnen ZON de afgelopen jaren gelukkig al enorme stappen in gezet. De uitdaging is nu om daar ook de telers nog meer bij te betrekken, waardoor telers en ZON echt samen optrekken.’
Is het komende half jaar eigenlijk niet gewoon ‘business as usual’?
‘Nee, zeker niet, ik heb echt de opdracht om een aantal belangrijke operationele klussen en processen volledig te gaan overdragen zodat ik helemaal uit de operatie ben. Daarnaast heb ik een aantal nieuwe projecten die ik zelfstandig ga trekken. Tegen de tijd dat 1 juli in zicht komt, zien we wel verder, ik ben er op dit moment eerlijk gezegd nog niet mee bezig om te bedenken wat ik dan ga doen. Wellicht ga ik als ZZP'er nog een paar jaar verder en kan ik enkele mooie projecten bij telers of andere bedrijven gaan doen, wie weet? Schrijf maar op dat ik op afroep beschikbaar ben, haha.’
Waar verheug je je na 1 juli het meeste op?
‘Laat me voorop stellen dat het natúúrlijk leuk zal zijn dat ik meer tijd kan vrijmaken voor mijn vrouw en mijn kleinkinderen. Een stuk meer vrijheid krijgen, is zeker leuk, hoewel ik werken niet ervaar als een beperking van mijn vrijheid. Er zal meer tijd zijn om overdag een flinke fietstocht of wandeling te maken, heerlijk. Verder wonen we buitenaf en rondom het huis en in de tuin is ook altijd van alles te doen, dus vervelen zal ik me zeker niet gauw.’
Bron: ZON Magazine