Wie staat er nu stil bij de gevolgen die de toepassing van trellis (bespanning) in boomgaarden heeft op klimaatverandering?
Toch ontdekte een pruimenteler in de Zuid-Afrikaanse Westkaap dat het verminderen van de afstand tussen de bomen, het aanplanten van dubbele rijen bomen op ruggen (foto rechts), het gebruik van diesel voor sproeirondes, het gelijktijdige effect van sprayen en een verminderd gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, niet alleen resulteerde in een aanzienlijke kostenbesparing maar ook in een reductie van de CO2-uitstoot.
De koolstofvoetafdruk-calculator van Confronting Climate Change helpt telers bij het berekenen van de CO2-emissies van hun bedrijven. De tool is uniek in de wereld en werd tot nu toe volledig gefinancierd door organisaties binnen de Zuid-Afrikaanse wijnbouw en fruitteelt (vanaf dit jaar moeten gebruikers ervoor gaan betalen). Het gebruik van de calculator is in de elf jaar dat hij bestaat fors toegenomen.
Anél laat weten te hopen dat het gebruik van deze tool verder zal toenemen in de sector.
Blauwebessensector start met meten koolstofvoetafdruk
Veel telers in de Zuid-Afrikaanse fruitsector zijn begonnen met het meten van de koolstofvoetafdruk van de teelt, het verpakken en koelen van hun fruit en maken hiervoor gebruik van de in eigen land ontwikkelde koolstofcalculator. Het gebruik neemt toe, in het bijzonder in de Westkaap (hardfruit, steenfruit, druiven, wijndruiven, citrus) en in Mpumalanga (voornamelijk citrus). De eerste blauwebessenplantages zijn ook al gestart met de toepassing van deze tool, zegt Anél Blignaut, projectmanager van het Confronting Climate Change-initiatief.
De Zuid-Afrikaanse blauwebessensector is sterk afhankelijk van luchtvracht, waarmee zes tot acht maal zoveel CO2 wordt uitgestoten als met transport over zee.
Een jonge blauwebessenplantage in Zuid-Afrika
Easypeelers koolstofintensiever dan overig citrus
“De toepassing van zonne-energie op een bedrijf is een voor de hand liggende keuze als de betreffende teler zich dit tenminste kan veroorloven. De technologie wordt echter steeds beter betaalbaar. Ook het dieselverbruik is een aspect waarin relatief eenvoudig verandering kan worden gebracht. We raden telers daarom ook altijd aan om hun elektriciteitsverbruik te optimaliseren door hun irrigatiesystemen onder de loep te nemen," zegt ze. "De beste praktijken zijn bovendien vaak gebaseerd op bewezen effectiviteit, zoals de toepassing van bodemanalyse voor stikstofbemesting, in plaats van preventieve en mogelijk overbodige zware bemesting.
Uit de benchmarkwaarden van het initiatief blijkt dat de teelt van citrus en hardfruit een lagere CO2-voetafdruk heeft wanneer deze weergegeven wordt in kgCO2e/kg fruit ten opzichte van de teelt van steenfruit en wijn- en tafeldruiven. De oorzaak van de grotere CO2-voetafdruk van steenfruit zijn de lagere aantallen.
Seizoensgebonden factoren zoals waterbehoefte van planten en plagenbestrijding zijn natuurlijk ook van invloed op de CO2-voetafdruk van een bepaald gewas.
Vergelijking is verleidelijk maar het stellen van basisnormen is pas echt waardevol
"Hoewel het natuurlijk verleidelijk is om deze tool te gebruiken om sectoren te vergelijken, ligt de echte waarde ervan in het feit dat telers of verpakkers hun eigen prestaties gedurende de jaren kunnen meten, zodat zij een basisnorm kunnen stellen. Dit dient over een periode van minimaal drie seizoenen te gebeuren om rekening te kunnen houden met verschillende tussen de seizoenen," zegt Anél.
"Bedrijven verschillen zoveel van elkaar dat het geen zin heeft om de onderling te vergelijken. Sommige bedrijven moeten vanwege hun ligging bijvoorbeeld water naar reservoirs pompen," zegt ze. Ze voegt eraan toe dat het energieverbruik van irrigatie veel CO2-uitstoot oplevert in de tuinbouw.
Tijdens de teelt is het gebruik van synthetische stikstof bemesting een andere grote veroorzaker van kg CO2e (equivalenten van koolstofdioxide, die methaan en stikstofoxide bevat en de eenheid is waarin de CO2-voetafdruk wordt aangeduid). Ze benadrukt dan ook het belang van een zo optimaal mogelijk gebruik van meststoffen.
Anél vervolgt: "Sommige telers die deze tool nu al een aantal jaren gebruiken, hebben ons laten weten dat ze beter zijn gaan letten op hun input omdat ze nu eenvoudigweg alles meten wat ze gebruiken. Ze zeggen dat ze nu al vooruit aan het kijken zijn en zich afvragen hoe ze doelen voor zichzelf kunnen ontwikkelen."
Verpakken meest koolstofintensieve component
In pakstations is er één component waarvan de CO2-voetafdruk die van alle ander input ruim overtreft en die volgens Anél vaak ook al aankomt in een eigen verpakking.
In het geval van steenfruit is de verpakking verantwoordelijk voor 84% van het koolstofverbruik in het pakstation, bij hardfruit is dit 70%. De gegevens van CCC over de periode 2011-2018 tonen aan dat dankzij het gebruik van verschillende soorten verpakkingen hardfruitpakstations maar half zo koolstofintensief zijn dan pakstations waar steenfruit wordt verwerkt.
Met name het koelen is energieverslindend. Men moet niet vergeten dat het merendeel van de elektriciteit in Zuid-Afrika afkomstig van kolengestookte elektriciteitscentrales. Het stroomverbruik is verreweg de grootste koolstofcomponent in dit proces, gevolgd door lekkage van koelmiddelen.
“Financiën en duurzaamheid kunnen niet los van elkaar worden gezien”
“We kijken naar het totale plaatje omdat alles met elkaar verweven is. Uiteindelijk komt veel ervan toch neer op de centen. Financiën en duurzaamheid kunnen niet los van elkaar worden gezien en de besluitvorming binnen de sector op dit gebied zou geïntegreerd moeten zijn."
De calculator werd ontwikkeld door Blue North Sustainability. Het in Kaapstad gevestigde bedrijf werd onlangs nog door het Nederlandse bedrijf eLeaf gekozen als partner voor de implementatie van de watermanagementtool FruitLook.
De calculator is opgenomen in het milieu-deel van de SIZA-audit en wordt ook in de wijnbouwsector toegepast, evenals in de graansector (voor deze laatstgenoemde sector heeft Blue North een koolstofvastleggingstool ontwikkeld die uiteindelijk ook uitgerold zal worden naar de fruitsector).
Voor meer informatie:
Anél Blignaut
Blue North Sustainability/
Confronting Climate Change
Tel: +27 82 751 9596
Email: anel@bluenorth.co.za
https://www.climatefruitandwine.co.za/