Een vrachtwagen, geladen met cherimoya's van de Stoneacres Farm in de Oostkaap, moet bijna 900 km af te leggen voordat de groothandelsmarkt in Johannesburg bereikt is.
"Hopelijk is de hele vracht snel verkocht," zegt Alan Stone, cherimoya- en kiwiteler op Stoneacres Farm in Stutterheim, een regio die beter bekend is vanwege de bosbouw en schapenhouderij.
"Dit product is maar heel kort houdbaar en er is een maar een kleine markt voor. De Portugese gemeenschap in Zuid-Afrika is echter goed bekend met deze fruitsoort en de vraag neemt toe. Ik verlaad geen cherimoya's naar Kaapstad omdat zich in de Westkaap één of twee cherimoyatelers bevinden. In een goed seizoen verlaad ik ongeveer 16 ladingen (van elk zo'n 800 kilo) naar de markt in Johannesburg. Grotere aantallen zouden niet verkocht worden."
Een enkele keer zendt hij ook fruit naar East London en Port Elizabeth maar 95% van de oogst vindt zijn weg naar Johannesburg, verpakt in dozen van 4 of 2 kilo.
De fruitsoort cherimoya, in Zuid-Afrika ook wel bekend als 'custard apple', lijkt buiten alle regels in het handboek van de fruitteelt te vallen. De bloeiperiode van het fruit is grillig en moeilijk voorspelbaar. De bomen kunnen in november al bloeien of pas in februari of maart, zoals vorig jaar het geval was. Dit heeft uiteraard rampzalige gevolgen. Het is voor Alan dan ook moeilijk te voorspellen wanneer hij fruit beschikbaar heeft maar door te werken met een groot, dun aangeplant areaal heeft hij wel wat bewegingsruimte.
De cherimoya, die in Zuid-Afrika als 'custard apple' wordt verkocht
De fruitzetting staat of valt met het weer
“Het is een uitdagend gewas. De fruitzetting geeft namelijk ook problemen. De cherimoya is een zeer primitieve plant die onaantrekkelijke bloemen geeft. Op de eerste dag dat de bloesem opent, is deze vrouwelijk maar op de tweede dag is deze mannelijk. Er is sprake van een overlap tussen het vrouwelijke en mannelijke stadium maar er is geen bestuiver voor deze plant bekend en alles hangt af van de luchtvochtigheid en temperatuur."
Vorig jaar bloeiden de cherimoya's in februari en maart, een periode waarin de omstandigheden verre van optimaal zijn. Vanwege de hoge temperaturen en lage luchtvochtigheid was de fruitzetting slecht. De boom bloeit doorgaans in november en de oogst begint in juni of juli en kan doorgaan tot december, hoewel er tegen die tijd zo veel Zuid-Afrikaans zomerfruit in de winkelschappen ligt dat Alan de handel in cherimoya afbouwt.
Spaans plantmateriaal
Alan teelt nu al 15 jaar cherimoya's en neemt de grillige aard van het gewas voor lief. Hij was destijds op zoek naar een fruitsoort waarmee hij de teelt van Hayward-kiwi's aan kon vullen. Hij begon in 1992 met de kiwiteelt, toen de prijzen hoog waren en iedereen kiwi's aanplantte.
De kiwi is een arbeidsintensief gewas waarvan de productie wereldwijd fors is toegenomen. De import van kiwi's uit landen waar de kiwisector kan profiteren van subsidies heeft zijn weerslag gehad op de kiwiprijzen op de lokale markt.
De Agricultural Research Council in Nelspruit was bezig met het testen van de Jete cherimoya uit Spanje. Hier heeft Alan zijn plantmateriaal vandaan. Aangezien Stutterheim hoog gelegen is naast de Amathole-bergketen komt er in de regio regelmatig vorst voor. Hij plantte daarom maar twee hectare aan, waarvan de opbrengsten ruim voldoende zouden moeten zijn om aan de vraag te kunnen beantwoorden in Guateng, waar de meeste Zuid-Afrikanen van Portugese afkomst wonen, die vaak uit Madeira afkomstig zijn, waar de cherimoya in het wild groeit.
Cherimoya's in Stutterheim, Oostkaap (foto:Stoneacres)
Het fruit brengt momenteel zo'n €4,30 per kilo op op de markt, waar nog wel 14% commissie voor de marktagent vanaf gaat.
"Helaas is het ook hier enorm droog. Ik kan me geen ergere droogte herinneren," zegt Alan. Hij merkt op dat het fruit dit jaar veel kleiner is dan vorig jaar. Deze regio krijgt met 800 mm meer neerslag dan andere regio's in Zuid-Afrika maar nu is er volgens Alan al drie tot vier maanden geen regen meer gevallen. De plantages op Stoneacres Farm worden geïrrigeerd met water uit een dam.