De voorbereidende werkzaamheden voor het 600 hectare tellende Ikamva Lethu teeltbedrijf in de Sundays River Valley zullen de komende weken beginnen, een jaar later dan oorspronkelijk gepland. Hierna zal eind dit jaar de irrigatie-infrastructuur worden aangelegd, waarna begin 2020 de eerste 75.000 citroenbomen zullen worden geplant.
De administratieve rompslomp en bureaucratie waarmee de uitvoering van 'black empowerment'-projecten in Zuid-Afrika gepaard gaan, zijn niet gering en het gevolg van het debat over landrestitutie. Het geduld van partners die bij dit soort projecten betrokken zijn, wordt dan ook danig op de proef gesteld.
"We hebben jaren gewacht op een nieuw initiatief van de regering om te kunnen starten met empowerment-projecten in onze regio en uiteindelijk heeft het bestuur van de SRCC besloten om te doen wat juist is," zegt Hannes de Waal, algemeen directeur van de SRCC. "We hebben het plan voorgelegd aan onze telers, waarvan er zeventien vrijwillig besloten deel te nemen. Het feit dat zij allemaal onderdeel uitmaken van de SRCC maakt het een stuk makkelijker. Zij kennen onze methodologie en staan achter de beginselen van empowerment en dit werkt prima."
Eldon Whittle (SRCC: Primary Production) met Nokwanele Mzamo, algemeen directeur van de Luthando Farm en voormalig winnares van de landelijke 'Female Farmer of the Year' award
Waterrechten hangen af van aantal zwarte aandeelhouders
Zeventien citrustelers hebben zich in het Ikamva Lethu (“onze toekomst” in het isiXhosa)-project ingekocht. Volgens de aanbevelingen van professor Mohammed Karaan in het Nationale Ontwikkelingsplan zal iedere teler het equivalent van 20% van zijn eigen bedrijf verwerven, waardoor er verschillende deelnemingsniveaus te onderscheiden zijn. De komende vijf jaar zullen zij voor kapitaal zorgen en het risico van alle oprichtingskosten van het bedrijf dragen, dat hopelijk in 2028 productief zal worden. Hierna worden de operationele kosten op de conventionele manier gewaarborgd via financiële instellingen.
Waar telers kapitaal, expertise en ervaring in dit project inbrengen, brengen zwarte aandeelhouders een even zo cruciaal element in: waterrechten.
De initiatiefnemers van het project voelen zich zeer bevoorrecht omdat zij een watervergunning voor 20 jaar voor het totale areaal van 600 hectare hebben verkregen, merkt Frikkie Olivier op, operations manager bij SRCC Primary Production, dat het bedrijf Ikamva Lethu zal gaan beheren. Aan het toekennen van waterrechten door het ministerie van Watermanagement waren wel voorwaarden verbonden, namelijk dat het zwarte aandeelhouderschap van dit project nooit lager dan 59% mag zijn."
Het wordt voor nieuwe Zuid-Afrikaanse tuinbouwbedrijven tegenwoordig steeds moeilijker om watervergunningen te bemachtigen zonder dat zij zwarte aandeelhouders hebben. Dit is een doeltreffende manier gebleken om de economische zelfstandigheid onder de zwarte bevolking te bevorderen.
Het verkrijgen van een watervergunning kan flink in de papieren lopen, zelfs al lang voordat er zelfs maar bomen geplant zijn. Het project betaalt voor water dat het al drie jaar niet nodig heeft gehad maar heeft niet de mogelijkheid om de betreffende rechten over te dragen aan andere projecten of bedrijven.
Charl Tibshraeny, voorzitter van Ikamva Lethu, en zelf ook citrusteler, die kapitaal en expertise inbrengt.
Ongebruikelijk groot aantal telers steunt project
Het oprichten van het project was ingewikkeld: elk van de deelnemende teeltbedrijven moest een begunstigersfonds voor haar huidige, vaste werknemers opzetten na lange onderhandelingen met alle betrokken partijen. De winst zal verdeeld worden in de vorm van dividenduitkeringen aan deze werknemersfondsen en twee andere groepen de zwarte werknemers van de Sundays River Valley Company (SRCC) en de toekomstige vaste zwarte werknemers van het bedrijf Ikamva Lethu. Het gaat bij elkaar om zo'n 300 tot 350 mensen, aldus Frikkie Olivier.
Het project is zeker niet uniek in zijn soort. Er wordt momenteel nog drie of vier andere empowerment-projecten gewerkt in de Sundays River Valley, waarbij de toekenning van waterrechten voor alle 3.000 hectare van deze lopende projecten in de regio een enorme stimulans is geweest. Het is echter het grote aantal telers dat zich inzet voor dit project waarmee dit initiatief zich in deze regio echt onderscheidt, zeggen de initiatiefnemers.
“Als coöperatie van telers verkeren we in een zeer goede positie.Vanuit dit platform kunnen we zeker meer land aankopen, mocht dit beschikbaar komen. Daarnaast zijn we zeer ervaren in risicobeheersing," vervolgt Hannes de Waal. "Gezien de groei van de wereldwijde citrussector zal dit project uiteraard ook blootstaan aan dezelfde macro-economische risico's als andere citrusondernemingen maar het SRCC heeft een enorm sterk exportportfolio."
Hannes de Waal, algemeen directeur van de Sundays River Citrus Company en Nokwanele Mzamo (rechts), bedrijfsleider op Luthando Farm, in het pakstation in Kirkwood
Eigen bedrijven telers verkrijgen geen BEE-voordelen door Ikamva Lethu-project
De oprichters wijzen op een ander uniek aspect van hun project: "De deelnemende telers krijgen erg weinig erkenning op hun BEE-score (een verplicht mechanisme om de naleving van black empowerment regelgeving te controleren) omdat zij niet de eigenaren van het project zijn. Zij nemen er aan deel omdat de denken dat dit het juiste is om te doen," legt Charl Tibshraeny uit, voorzitter van het Ikamva Lethu-project en zelf ook citrusteler.
Frikkie legt uit dat de eerste fase zal bestaan uit de aanplant van citroenbomen, waarna later nog meer citroenen zullen volgen (Hannes: "Dit is het beste teeltgebied voor citroenen ter wereld dus het is vanzelfsprekend dat het project sterk gericht is op de citroenteelt") Er zullen ook Valencia's en Tango's worden geplant, omdat deze ook goed gedijen in deze regio. In een later stadium zal worden besloten of er ook Navels worden geplant, een categorie die de nodige uitdagingen met zich meebrengt op het gebied van de teelt en die veel concurrentie heeft van producenten op het noordelijk halfrond, waaronder Egypte. Eenmaal voltooid zal het project net iets minder dan 300.000 citrusbomen tellen.
"We zijn enorm trots op onszelf. Het hele proces was veel moeilijker en vergde meer inzet dan men zou denken. Dat is het ironische: mensen moeten onafhankelijker worden maar dit is helemaal niet zo eenvoudig te realiseren. Het is niet zo dat de regering niet open staat voor dit soort initiatieven maar de condities die zij heeft gecreëerd maken dat empowerment niet zo één-twee-drie te verwezenlijken is. We hebben veel obstakels moeten overwinnen. Ken Nieuwenhuizen, mijn voorganger, en Frikkie Olivier hebben drie jaar lang fulltime aan dit project gewerkt en brachten vaak meer tijd door in East London en Pretoria dan thuis om het van de grond te krijgen," aldus Hannes de Waal.
Voor meer informatie:
Frikkie Olivier
Ikamva Lethu / Sundays River Citrus Company
Tel: +27 87 943 7722 x 601
Email: folivier@srcc.co.za
https://www.srcc.co.za/