Iedereen heeft de afgelopen weken kennis kunnen nemen van de toekomstvisie van stichting STAP. Op uitgebreide schaal heeft STAP de telers en stakeholders van de tuinbouwketen geïnformeerd over hun bevindingen. Een goed gekozen naam dat STAP. Het staat als afkorting natuurlijk ergens voor, maar als woord is het afgeleid van stappen en dat impliceert een voorwaartse beweging en dat is juist wat wij nodig hebben. Stappen voorwaarts op weg naar een gezonde tuinbouwsector.
Op zich zijn de conclusies van STAP niet veel anders dan die van vele voorgangers, die ook de sector onderzocht hebben en die tot bijna identieke conclusies gekomen zijn (voor betrokken adviesbureaus is het vaak niet meer dan “copy-paste” geweest om een rapport op te leveren). Maar het goede van STAP is dat de conclusies van wat er moet gebeuren, door telers getrokken zijn. Vanuit de basis is getracht duiding en consensus te vinden en dat is heel goed gelukt. De aanbevelingen lijken vaak open deuren maar door de onderlinge samenhang en de volledige breedte van de conclusies is het een sterk verhaal geworden.
Maar het is natuurlijk alleen nog maar papier. En papier is geduldig. De uitdaging wordt natuurlijk om het SMART te maken. Hoe kom je tot concrete stappen en hoe worden ze uitgevoerd? Daar is betrokkenheid van de gehele sector bij nodig en dat is niet eenvoudig. Maar ik begrijp dat het STAP team dit ook voortvarend wil aanpakken. Tot nu toe ging het hier altijd fout. Je komt dan in het zuigend moeras van tegengestelde belangen, oude tegenstellingen en vooroordelen. Een pragmatische aanpak lijkt mij de meeste kansen bieden. Er zijn al allerlei initiatieven en deze moeten ondersteund en uitgebouwd worden. Daar ligt mijns inziens voor STAP de uitdaging om op te pakken.
In de vele gesprekken, die ik met telers en andere ketenspelers gevoerd heb, is een selectief gehoor merkbaar. We horen graag wat we willen horen. De meeste mensen die ik spreek, hebben het alleen maar over horizontale bundeling. Alle andere conclusies zijn niet zo doorgedrongen. Met bundeling alleen kom je nog geen stap verder.
Niets menselijk is mij vreemd, dus vraag ik mezelf af: ‘Wat heb ik er nu uit onthouden?’ Welke punten en aanbevelingen uit de STAP conclusie vind ik nu van belang? Als eerste de kennis van de markt en de consument bij de telers. Die is heel gering. Een conclusie die ik geheel onderschrijf. Een Chinese rijstboer weet vaak nog meer van zijn markt dan een Nederlandse teler. Wij zijn vooral bezig met productie en kostprijs. De markt is vooral niet ons ding. De oplossing lijkt simpel maar is complex: kennis vergaren en in contact komen met de consument.
Een andere conclusie is die van overproductie en groeiende locale productie (local for local). Terwijl hier het areaal en de productie per m2 flink gestegen zijn, daalt in Europa langzaam de consumptie van verse groente, neemt de komende jaren het inwoneraantal van Europa jaarlijks af en wordt er steeds meer lokaal op zeer duurzame wijze geproduceerd. Er is een duidelijk verband te zien tussen productie en prijsvorming. Wanneer onze producties stijgen, dalen onze prijzen bijna omgekeerd evenredig. Hier kan geen kostprijsverlaging tegen op. Oplossing: we moeten het ‘kostprijs denken’ loslaten. De kostprijs verlagen door het verhogen van de productie leidt alleen maar tot nog slechtere prijzen. Minder produceren leidt op korte termijn tot een beter marktevenwicht en betere prijzen. En door het meer investeren in onze afzet, merken en toegevoegde waarde kunnen we onze positie voor de langere termijn verstevigen en behouden.
Er is nog een hoop werk te doen. Er is niet één oplossing. Ook hier leiden meerdere wegen naar Rome. Maar een leidraad ligt klaar. Laten we dus gezamenlijk onze schouders er onder zetten en de tuinbouw weer gezond maken.
Bron: Hans van Luijk, Versdirect.nl