Jan Zegwaard en Aad van Dijk
Tijdens de regionale bijeenkomsten werden telers deze week gevraagd een intentieverklaring te tekenen om steun te geven aan de Stichting STAP om te starten met het uitvoeringsplan en de telers steunen massaal het plan. Dat houdt nogal wat in. Nog voor dit jaar staat de start gepland van een onderzoek naar samenwerking van afzetorganisaties, het uitwerken van horizontale bundeling en het inrichten van een landelijk platform.
Jan Zegwaard, directielid van Greenco en voorzitter van de Stichting STAP, analyseerde eerst de huidige situatie met langdurig slechte financiële resultaten, een verstoord evenwicht tussen vraag en aanbod, zonder regie en met een afkalvende concurrentiepositie bij afnemers, in de keten en in de EU. "Het tomatenaanbod is gestegen, terwijl de EU-bevolking niet stijgt en de local-for-local trend in het Verenigd Koninkrijk en vooral Duitsland toeneemt. Het paprika-aanbod in Nederland en Turkije is gestegen met een sterke concurrentie op de paprikamarkt van Spanje en Israël. De komkommerproductie in Nederland is weliswaar stabiel, maar de export vanuit Spanje en Turkije naar de EU stijgt."
"We hebben als telers gezamenlijke belangen. Een beter rendement, een goede prijs, meer samenwerking bij het aanbod. Daarbij zijn we één categorie in het schap en kunnen 'standaard' en 'specialiteit' niet zonder elkaar", somt Jan. Het probleem is dat 80% van de sector kostprijs- en aanbodgestuurd te werk gaat, er gebrek is aan horizontale en verticale samenwerking en dat we te veel gericht zijn op korte termijn. We hebben de verkoop uit handen gegeven en er heerst onder de telers een matchtsdenken, waardoor de verdeeldheid in afzet is ontstaan. Daarnaast wordt de NMa vaak als excuus gebruikt om niet samen te werken."
Het voorgestelde “STAPpenplan” heeft vier oplossingsrichtingen, die zijn gericht op het versterken van de positie van de producenten door verhoging van marktkennis en door vergaande ketenbrede samenwerkingsmodellen.
- De eerste richting, die de telers voor ogen staat, is het ontwikkelen van een visie op de afzet door de producenten zelf. In de praktijk blijkt dat zij ongewenst te ver van de eindconsument zijn komen af te staan om deze goed te bedienen. Die kloof moet worden gedicht door nog marktgerichter te produceren. Het kennisniveau van consumentenwensen moet daarvoor drastisch omhoog.
- Ten tweede wil de productiesector een kort en krachtig onderzoek naar een snelle samenvoeging van afzetorganisaties waardoor er minder partijen zijn dan nu. De versnipperde afzetstructuur verzwakt de Europese concurrentiepositie van de telers, zonder dat zij daarop een directe invloed lijken te hebben.
- Een derde richting is het streven naar horizontale bundeling op productniveau. Schaalgrootte door bundeling creëert een sterkere positie. Er zijn nu te veel individuele aanbieders die onderling worden uitgespeeld en zich laten uitspelen, waardoor er geen reële marktwaarde voor de producten is.
- En, ten slotte, wordt een landelijk platform ingericht om kennis te verzamelen, promotie te bundelen en het strategisch plan te bewaken.
Van Dijk en Zegwaard zien de overstap van 81 telers van Coforta naar FresQ als een eerste stap richting horizontale bundeling. "Het is een nodige tussenstap om te komen tot drie à vier partijen, die pakweg zestig, dertig en tien procent van het aanbod gaan vermarkten. Volgens Zegwaard worden er ook gesprekken gevoerd met diverse partijen om te onderzoeken welke ruimte er is op GMO-gebied en in mededingingswetgeving bij bundelingsinitiatieven. Volgens de telers is daarin genoeg ruimte. "Ook op GMO-gebied zijn er voldoende kansen, mits we geen monopolie vormen in eigen land’."
Wel zijn er volgens de telers succesfactoren waaraan moet worden voldaan: Oud zeer aan de kant, op nul willen beginnen, ondernemerschap koesteren, het respecteren van andere schakels en een gezond portie doorzettingsvermogen. "Natuurlijk gaat dat lukken, want we hebben met onze producten en kennis zelf de sleutel in handen. Dus we hoeven hem alleen maar om te draaien!"
In het onderzoeksteam van Stichting STAP namen naast Zegwaard en Van Dijk de volgende telers deel: Dirk van der Kaaij, Ilse Lensink, Peter Duijvestijn, Geert Koppens, Arthur van Geest, Gerard Vereijken, Bas Waasdorp, Frank Hendriks, Twan Wijnen, Kees Ammerlaan en Aad Dukker, begeleid door Henk Folkerts van Rijnconsult. De financiering van de eerste fase was in handen van het PT.