Nachtvorst, de vrees van iedere teler

Tholen - Het afgelopen seizoen zorgde nachtvorst voor een flinke daling van de Europese appeloogst. Maar hoe kun je jezelf hier het beste tegen wapenen? Jan Peeters (Fruitconsult) en Jef Vercammen (pcfruit) hielden op de Kennisdag Fruitteelt beiden een presentatie over nachtvorst.

Er bestaan twee soorten nachtvorst: zo is er de transportkoude en stralingsvorst (klassieke nachtvorst). De kenmerken van transportkoude zijn: wind die vaak uit het oosten komt, bewolking, vaak hoe hoger hoe kouder en moeilijk te bestrijden. Bij stralingsvorst is het: windstil, onbewolkt, bij de grond kouder en wel goed te bestrijden. "Helaas is het bij nachtvorst vaak een mix van beide soorten", aldus Peeters. De klassieke nachtvorst ontstaat doordat bij heldere en windstille nachten de grond veel warmte verliest door uitstraling. Er is een negatieve balans tussen instraling vanuit de lucht en uitstraling vanuit de bodem. Hierdoor koelt de luchtlaag net boven de grond af tot onder 0 °C. Bij bewolking zal er vanuit de bewolking meer instraling zijn richting het aardoppervlak. Hierdoor ontstaat er een positieve balans tussen de in- en uitstraling waardoor het aan de grond niet vriest. In Polen en Tsjechië worden op dit moment testen gedaan met Pulsfog van Brinkman. Dit is een kunstmatige bewolking (mist) op basis van water en glycerine. Het probleem met mist is de onbeheersbaarheid. Daardoor is het niet geschikt voor gebruik in bevolkte gebieden of wegen.

De hoeveelheid schade door vorst wordt bepaald door een aantal factoren. Zo ligt het aan de duur van de vorst, de mate van afkoeling, minimumtemperatuur, ontwikkelingsstadium vrucht, vochttoestand van het weefsel en het voorafgaand weertype. Ook zijn er verschillende omgevingsfactoren zoals de ligging van het perceel, de hoogte, bodem en het vochtgehalte van de bodem. Dan zijn er ook nog de planteigen factoren zoals het bloeitijdstip, vorstgevoeligheid van het ras en de sterkte van de bloembotten. Er zijn dus erg veel factoren die meespelen in de hoeveelheid schade aan het product.

Uit onderzoeken blijkt dat een onbegroeide en gesloten grond minder warmte uitstraalt dan begroeide of losse grond. Peeters: "Hoe meer begroeiing of hoe losser de grond, hoe meer koude opbouw. Zo vriest het op een zandgrond makkelijker dan een kleigrond. Dit heeft er mee te maken dat een zandgrond sneller droog is dan een kleigrond. Vochtige gronden bouwen 2 tot 3 keer meer warmte op en geeft warmte 5 keer beter af aan de lucht". Het advies dat Jan Peeters geeft: "Als je de grond 4 tot 5 dagen voor de vorst nat maakt, zorgt dit voor enkele graden verschil, want de temperatuur daalt dan minder sterk". 

Er is een groot verschil tussen de vorstgevoeligheid van appelen en peren en tussen de verschillende rassen. Zo kunnen gala appelen meer vorst hebben dan de Elstar en Jonagold. Vorstschade valt te herkennen aan een verminderde productie, vorstneuzen, vorstringen, stropdassen, verruwing en misvormde vruchten. Na de bloei zijn de bloemen het meest gevoelig en kan zelfs een kortdurende vorst in de ochtend al schade opleveren. Juist door de late vorst in de nacht van 19 op 20 april is er in Nederland en vooral België een groot deel van de appeloogst mislukt dit jaar. 

Er zijn verschillende mogelijkheden om het perceel tegen de vorst te beschermen. De mogelijkheden zijn beregening, onderkroonberegening, windmolen (met of zonder verwarming), paraffinepotten, frostguard, frostbuster en antivorstmiddelen. Helaas is beregening niet overal mogelijk en zullen er dus andere oplossingen gezocht moeten worden. Paraffinepotten zijn geschikt voor kleine percelen. Alleen de rookontwikkeling kan klachten geven en is het arbeidsintensief. De Frostbuster is geschikt voor percelen van 8 hectare. Theoretisch is de winst 0,5 °C en is de kostprijs van +/- 16.000 euro erg hoog. Als je dit afschrijft over 8 hectare 10 jaar lang is dit 200 euro per hectare per jaar. Dan is er ook nog de Frostguard en deze is in tegenstelling tot de Frostbuster niet verrijdbaar. Met de Frostguard kan +/- 0,7 ha beschermd worden tegen lentenachtvorst. De kostprijs bedraagt +/- 6.500 euro. 

Jef Vercammen vertelde dat Belgica het enige ras in België is dat in 2017 een hogere productie had dan in 2016. Dit nieuwe ras is minder vorstgevoelig dan de andere appelrassen omdat het, evenals Conference, parthenocarpe vruchten (= pitloze vruchten) kan geven.

Voor meer informatie:

Jan Peeters

Jef Vercammen