Klimaatverandering is voor velen nog steeds een vrij abstract gegeven. We horen over smeltende polen, sterkere orkanen en stijgende temperaturen. Maar dit lijkt vooralsnog niet het dagelijks leven van de doorsnee Europeaan te beïnvloeden. Maar die heeft niet het volledige beeld. Het voedsel dat je dagelijks consumeert, wordt van beschikbaarheid tot kwaliteit direct beïnvloed door klimaatverandering. Landbouw is afhankelijk van de klimatologische omstandigheden en wordt dus zeker door klimaatverandering geaffecteerd.
De gevolgen van klimaatverandering voor de AGF-sector
Klimaatverandering heeft in toenemende mate gevolgen voor de Europese landbouw. Extreme weersomstandigheden en veranderingen in seizoensgevoeligheid en variabiliteit hebben een grote invloed op de productie, met mogelijke verlaging van de kwaliteit of het aanbod. In de toekomst zullen deze effecten alleen maar toenemen en een steeds grotere uitdaging vormen voor de AGF-sector.
Zelfs je glas rode wijn wordt bedreigd door klimaatverandering. In het eerste deel van 2017 kampte Europa met extreem weer met ernstige gevolgen voor telers. Zo veroorzaakten zware hagelbuien en strenge vorst in de lente grote schade aan wijngaarden in heel Europa. Hierdoor zullen de Europese wijnoogsten in 2017 naar verwachting 14% lager zijn dan vorig jaar en een historisch dieptepunt bereiken.
Behalve het aanbod landbouwproducten wordt ook de kwaliteit door klimaatverandering bedreigd. Een voorbeeld hiervan is de vele regen in Noord-Europa, die in 2017 heeft geleid tot een lager eiwitgehalte in tarwe. Dit kan ook een negatief effect hebben op de Europese export.
Europese reactie
De EU ondersteunt in dit kader telers met financiële moeilijkheden. In september 2017 konden 15 lidstaten bijvoorbeeld de voorschotten verhogen aan telers getroffen door moeilijke klimatologische omstandigheden. De verhoging betrof vooral directe betalingen (van 50% naar 70%) en deels investeringen in plattelandsontwikkeling (van 75% naar 85%).
Naast ondersteuning van telers bij het dragen van de gevolgen van klimaatverandering zijn er ook inspanningen om telers te helpen klimaatverandering tegen te gaan. De EU werkt hard aan het bijwerken van het beleid en het beschikbaar stellen van fondsen om duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen te waarborgen en uitstoot te beperken.
Op Europees niveau is het gemeenschappelijk landbouwbeleid in de loop der tijd behoorlijk veranderd. Vandaag de dag is er meer aandacht voor milieu en klimaat dan ooit tevoren. Met duidelijke resultaten: Sinds 1990 is de uitstoot van (niet-CO2) broeikasgassen in de landbouw met 23% verminderd en biologische landbouw in de EU is de afgelopen tien jaar elk jaar met 5,5% gestegen.
Om dit te bereiken, heeft de EU het GLB aangepast om meer duurzaamheid in de AGF-sector te bevorderen. Telers krijgen bijvoorbeeld alleen financiële steun als ze aan specifieke milieuvereisten voldoen. Directe betalingen kunnen ook met extra bedragen worden aangevuld in ruil voor vergroeningsmaatregelen, zoals het diversifiëren van hun gewassen of het creëren van 'ecologische aandachtsgebieden' waar niet geteeld wordt, op het land tussen hun gewassen. Deze relatief nieuwe vergroeningsmaatregelen hebben al bewezen milieuvoordelen op te leveren met betrekking tot biodiversiteit, water- en bodemkwaliteit, koolstofvastlegging en landschappen. Dit soort milieubeschermingsaspecten zullen waarschijnlijk een prioriteit blijven voor het EU-landbouwbeleid in de toekomst.
Plattelandsontwikkelingsprogramma's spelen ook een belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering. Ze worden opgesteld op lidstaat- of regionaal niveau en zijn gericht op het herstel, behoud en de verbetering van ecosystemen die verband houden met land- en bosbouw, het bevorderen van efficiënt gebruik van hulpbronnen en het ondersteunen van de overgang naar een koolstofarme en klimaatbestendige economie in de landbouw-, voedsel- en bosbouwsector.
Innovatie: Een strategische bondgenoot tegen klimaatverandering
Innovatie en kennis kunnen ook in grote mate bijdragen aan een duurzamere landbouwsector.
Van robots tot satellieten veranderen technologie en innovatie geleidelijk de landbouw. Een grote hoeveelheid informatie is nu voor een breed publiek beschikbaar, waardoor telers hun dagelijkse activiteiten met een grotere nauwkeurigheid uit kunnen voeren. Maar het helpt ook de kwaliteit van weersvoorspellingen, gewastoezicht en oogstprognoses te verbeteren. Op lokaal niveau is hierdoor bijvoorbeeld een meer verantwoord gebruik van hulpbronnen mogelijk en op Europees niveau ondersteunt het de besluit- en beleidsvorming.
Via haar Horizon 2020-programma investeert de EU ook flink in onderzoek en innovatie. Via het meest recente werkprogramma, dat op 27 oktober 2017 werd gelanceerd, is bijvoorbeeld €1 miljard besteed aan kennis en innovatie op het gebied van landbouw, voedsel en plattelandsontwikkeling, vooral gericht op de thema's duurzame voedselzekerheid, opleving van het platteland en in mindere mate informatie- en communicatietechnologieën.
Klimaatverandering, een wereldwijd probleem
Het is van vitaal belang dat de EU haar beloften nakomt in de strijd tegen klimaatverandering ten behoeve van de landbouw. EU-doelstellingen zijn vooral afgeleid van die van de Verenigde Naties inzake duurzame ontwikkeling en het Akkoord van Parijs, gericht op een beperking van de temperatuurstijging op aarde tot onder de 2°C. De tussen 6 en 17 november 2017 in Bonn gehouden COP23 zal met de 197 betrokken partijen blijven werken aan de uitvoering van het Akkoord van Parijs.
Europa heeft een rijke en gevarieerde AGF-sector die beschermd moet worden. Het toekomstige gemeenschappelijke landbouwbeleid zal duurzaamheid centraal blijven stellen en de hulpmiddelen en instrumenten bieden om telers en belanghebbenden op het platteland in staat te stellen de vele uitdagingen die door klimaatverandering worden veroorzaakt het hoofd te bieden.
Bron: European Commission