Voordracht Gert de Vries tijdens MFC-Event 2016 op 20 september 2016. Op het event waren andere sprekers en bedrijven aanwezig. Benieuwd welke? Bekijk de fotoreportage hier.
Misleiding is nog geen fraude
Consumenten op het verkeerde been zetten is in veel gevallen nog redelijk onschuldig. "Misleiding is de minst schadelijke vorm van bedrog. Het is niet heel veel anders dan onzinmarketing: holle frases zonder inhoud, die vooral de goedgelovigheid van mensen aanspreekt. Het aantrekkelijker maken van producten die hun pretenties nooit waar kunnen maken", licht Gert toe. Het Tell Sell-effect: gegarandeerd een sixpack in twee weken met maar vijf minuten per dag! Een loze belofte, maar dat maakt het nog geen fraude. "Voedselfraude is het opzettelijk manipuleren van voeding voor geldelijk of economisch gewin, waarbij de integriteit en authenticiteit van voeding in het geding komt."
Er zijn meerdere vormen van voedselfraude. Een substantie kan vermengd, vervangen of verdund worden met een ander, inferieur product. Ook kan er iets aan het product worden toegevoegd dat de kenmerken van het product wijzigt. Producten kunnen 'meeliften' op een label dat ze niet mogen dragen: niet-biologische producten die zich wel als zodanig voordoen. Aan de hand van bepaalde productiemethoden kunnen fraudeurs – afhankelijk van het product – bovendien vrij eenvoudig gewenste productkenmerken nabootsen. Daarbuiten komt documentvervalsing met enige regelmaat voor: denk aan een niet-kloppende beschermde geografische herkomst van een product of het ten onrechte wijzigen van de THT-datum.
Food is fraudegevoelig
Voedingsmiddelen lenen zich meer voor fraude dan drugssmokkel, betoogt Gert. "Een product als saffraan kost 8000 euro per kilogram. Dat wordt als poeder in kruidenpotjes verkocht. Een doorgewinterde voedingskundige die herkent of het om echte saffraan gaat of niet! Je hoeft maar 10% andere materie bij te voegen en je hebt 800 euro verdiend. Vele malen lucratiever dan cocaïne, omdat de pakkans een stuk kleiner is én het delict veel minder risicovol is. Word je met cocaïne gepakt, dan mag je brommen. Overkomt je datzelfde met een voorraad gesjoemelde saffraan, dan krijg je hooguit een geldboete. Het is eenvoudig geld verdienen zonder een zware strafmaat te hoeven vrezen. Daardoor is de prikkel om overstag te gaan vrij groot. En nu is saffraan nog maar een nichemarkt. Daarom is het des te schrijnender dat zulke fraude ook op grote schaal voorkomt bij bijvoorbeeld (olijf)oliën, vis en visproducten, melk en melkproducten, vlees en vleesproducten en noten en zaden, om er maar een paar te noemen."
Omdat de mogelijkheden voor voedselfraude vrijwel ongelimiteerd zijn, weet de NVWA vaak niet waar zij precies moet zoeken. Bovendien zijn de middelen om te achterhalen of er met producten gesjoemeld is lang niet altijd voorhanden. Daarvoor moeten de autoriteiten in de huid van een crimineel kruipen en een waterdicht plan hebben om aan te kunnen tonen dat er daadwerkelijk sprake is van fraude. Dat is lastiger gezegd dan gedaan en kan vaak alleen met terugwerkende kracht. Gert: "Iemand kan frauderen omdat de gelegenheid zich toevallig voordoet (de gelegenheidsvinder), er actief naar op zoek gaan (de gelegenheidszoeker) of onderdeel zijn van een crimineel netwerk (de maffia). Probeer maar eens uit te vinden wat er zich afspeelt in de psyche van de dader. Je belandt dus voortdurend in een kat- en muisspel, waarbij criminelen steeds maar weer op zoek blijven naar niet-detecteerbare frauduleuze handelingen.
Wees gewaarschuwd
"Voedselfraude is een misdaad en kan dodelijke gevolgen hebben", waarschuwt Gert, en daar kan iedere consument de gevolgen van ondervinden. "Zo is in het verleden witte wijn aangelengd met antivries en methanol. Puur vergif, waarbij enkele mensen zijn overleden en sommigen blind zijn geworden, gewoon hier in Europa! Een iets recenter voorbeeld is de toevoeging van extra stikstof in Chinese melk, dat in babymelkpoeder terechtkwam waardoor baby's nierfalen kregen: het zogenaamde melamine schandaal. Wees op je hoede: voedselfraude is een miljardenbusiness met een geschat wereldwijd bereik van 10% van alle producten. En dat is lang niet altijd achterkamergesjoemel. Minstens zo vaak is er sprake van witteboordencriminaliteit. Ieder bedrijf kan er mee te maken krijgen: je hoeft maar net een inkoper binnen een afdeling te hebben die snel hogerop wil komen en daarvoor geen enkel middel schuwt om dat te bereiken."
Voor meer informatie:
Gert de Vries
Bessels architekten & ingenieurs
Domineestraat 10
7391GG Twello
T: +31 (0)571-275697
M: +31 (0)6-46144523
gdevries@bessels.com
www.bessels.com