De guavesector in Zuid-Afrika is voornamelijk gebaseerd op een lokaal ras dat de naam Fan Retief draagt en gekenmerkt wordt door de intens roze kleur van zijn vruchtvlees. Het ras is ontstaan uit oorspronkelijke guaverassen die in de zeventiende eeuw door Nederlandse kolonisten via Madeira naar de Kaap gebracht werden.
Aangezien dit exotische gewas geen vorst verdraagt, beperkt de teelt zich tot de Westkaap en de regio's Levubu en Mpumalanga die zich bevinden in het subtropische noorden van het land. De vooruitzichten voor de guaveteelt lopen in de verschillende productiegebieden echter nogal uiteen.
In de Westkaap is onder invloed van de conserven- en sapindustrie een ware opleving van de guaveproductie merkbaar. Het overgrote deel van de guaveproductie in deze regio is bestemd voor de verwerkende sector. Ongeveer de helft wordt tot puree verwerkt. De uitzonderlijke roze kleur van het ras Fan Retief wordt zeer gewaardeerd door internationale sapproducenten en wordt vrijwel door geen enkel ander guaveras geëvenaard, met uitzondering van een paar Braziliaanse en Indiase rassen.
De guavesector in de Westkaap is nog relatief klein. Het areaal beslaat ongeveer 650 hectare maar groeit gestaag. "We zijn erg optimistisch over de guavesector in de Westkaap maar we willen dat deze geleidelijk meegroeit met het huidige telerbestand," legt Poena Malherbe uit, voorzitter van de Guava Producers' Organisation. Deze organisatie houdt zich onder meer bezig met nieuwe teeltmethoden waarbij zij zich laat inspireren door nieuwe ontwikkelingen in de hard- en steenfruitproductie in de Westkaap, zoals de teelt op hekwerken wat zorgt voor een hogere productie en de pluk vergemakkelijkt. "We hopen dit seizoen in de Westkaap 25.000 ton te kunnen oogsten, maar gezien de droogte is het nog maar de vraag of we hierin zullen slagen."
Het grootste verschil tussen de guaveteelt in de Westkaap en Limpopo en Mpumalanga is het feit dat de bodem in deze regio vrij is van de verwoestende bodembacterie die verwelkingsziekte veroorzaakt en die grote schade heeft aangericht aan guaveboomgaarden in Limpopo en Mpumalamga. Als gevolg hiervan zijn er naar schattig nog een handvol guavetelers in de regio Nelspruit actief. Aangezien de totale sector zich toelegt op de teelt van één ras, Fan Retief, zou een verdere verspreiding van de ziekte in zuidelijke richting desastreuze gevolgen hebben voor de sector.
Onderzoek naar nieuwe, ziektebestendige rassen
Het Agricultural Research Institute voor tropische en subtropische gewassen introduceerde in 2000 het ras TSG2 dat bestand was tegen verwelkingsziekte. Sinds 2009 blijkt ook dit ras gevoelig voor de bacterie te zijn. "We denken dat de ziekte gemuteerd is," licht Salomie Willemse van het ARC in Nelspruit uit. Hier bevindt zich een genenbank met materiaal vanuit de hele wereld waarmee Willemse kruisingen maakt om een nieuw, ziektebestendig ras te ontwikkelen. Haar guave-onderzoek bestaat onder meer uit gammastraling (wat gezorgd heeft voor fruit met een betere kleuring en minder pitten) en pogingen om guavezaad te laten ontkiemen met een toxine van verwelkingsziekte om de resistentie te bevorderen.
Het is niet bekend waarom de ziekte niet in de Kaap voorkomt en het testen hiervan zou te grote risico's met zich meebrengen. Dit is eveneens de reden waarom er geen guavebomen vanuit het noorden naar het zuiden van het land mogen worden vervoerd.
Guavaboomgaard op het proefveld van het ARC in Nelspruit. (foto beschikbaar gesteld door Salomie Willemse)
"We hebben een aantal veelbelovende en potentieel ziektebestendige rassen van ons teeltprogramma in Nelspruit geselecteerd, waar de ziekte op ons bedrijf niet voorkomt. In februari hebben we jonge bomen van 28 verschillende rassen op het bedrijf Infruitec-Nietvoorbij in Simondium in de Westkaap aangeplant als onderdeel van de tweede fase van onze evaluatie om plantmateriaal onder de verschillende klimatologische omstandigheden in de Kaap te vermeerderen," vervolgt Willemse. Alle gekozen rassen (die aangevuld zullen worden met nog eens 21 rassen) werden geselecteerd op basis van hun roze vruchtvlees, geringe aantal pitten en vruchtgrootte.
Het mooiste zou zijn wanneer we een ras vinden dat roze vruchtvlees heeft en eveneens goed houdbaar is, zodat het geschikt is voor de export of transport naar andere delen van het land. Fan Retief is namelijk zeer beperkt houdbaar waardoor het product niet vanuit de Westkaap naar AGF-markten in bijvoorbeeld Guateng vervoerd kan worden.
Guaveproductie in het noorden van het land
In het noorden van het land is de productie dramatisch teruggelopen als gevolg van verwelkingsziekte. Kosie Eloff van Agrivet in Soemekaar, in de provincie Limpopo, teelt nog op zo'n 10 hectare guave. Hij legt uit dat de ziekte hele bomen heeft verwoest en zich zo gemakkelijk verspreid dat men op de besmette grond andere gewassen is gaan telen. (Een andere factor waardoor de productie in het uiterste noorden is gereduceerd, is het aantal productieve guavebedrijven dat in het kader van de Zuid-Afrikaanse landhervormingen in andere handen is overgegaan).
De gevolgen van de ziekte in de noordelijke guaveteeltgebieden hebben zich de laatste twee jaar vertaald naar een daling van 70% in de guavevolumes op de fruitmarkt in Johannesburg," legt Alex Christodolides van marktagentschap Botha & Roodt uit. "Voorheen kregen we wekelijks 20 tot 25 pallets binnen maar nu zijn dit er nog maar 7, wat neerkomt op zo'n zeven tot acht ton per week." De hoge prijzen die voor guave betaald worden zijn niet zozeer het gevolg van de vraag maar zijn met name te danken aan het beperkte aanbod. Guavetelers prijzen zich gelukkig met de de €1,13 tot €1,57 die zij momenteel voor een kilo verse guave ontvangen.
Een andere guaveteler uit Limpopo die nog altijd goede zaken doet is Amana Boerdery in Levubu, hoewel de huidige volumes van 200 tot 300 ton wat lager zijn dan de 700 tot 800 ton die het voorgaande seizoen oogstte. "Verwelkingsziekte slaat harder toe dan in het verleden en er bestaan geen chemische middelen tegen," legt Piet Muller van Amana Boerdery uit. "De ziekte ondermijnt de levensduur van de guaveboomgaard. Normaal gesproken blijft een guaveboomgaard zo'n jaar of dertig productief maar nu moeten we uitgaan van een productiviteit van slechts 10 tot 12 jaar."
Op het bedrijf worden ook avocado's, macadamia's en passiefruit geproduceerd. In mei, wanneer het avocadoseizoen vrijwel is afgerond, start hier het guaveseizoen dat tot september of oktober duurt. Momenteel beschikt het bedrijf over een guave-areaal van 12 hectare maar hoopt dit de komende twee jaar uit te breiden naar 30 hectare, afhankelijk van de problemen rondom verwelkingsziekte en de beschikbaarheid van onbesmette grond. (Het bedrijf heeft kunnen profiteren van de droogte van de voorbije drie jaar door zijn zieke guaveboomgaarden te vervangen door papaja's. Onder normale omstandigheden is Levubu te vochtig voor de papajateelt) Zo'n 40% van de guave is bestemd voor AGF-markten en supermarkten, waar de hoge kwaliteit van het fruit zeer in de smaak valt. Het overige deel gaat naar de verwerkende industrie.
De zachtroze guave, die rijk is aan vitamine C, was ooit een geliefd product onder Portugese en Nederlandse zeelieden en ook in het moderne Zuid-Afrika wordt de vrucht in al zijn vormen (vers, als sap of gedroogd) nog altijd zeer gewaardeerd.
Voor meer informatie:
Poena Malherbe
Guava Producers' Association
Tel: +27 21 872 1501
Email: poena@xsinet.co.za
Salomie Willemse
Agricultural Research Council
Tel: +27 13 753 7000
Email: salomie@arc.agric.za
Piet Muller
Amana Boerdery
Tel: +27 82 853 8771
Email: pietman@amanabdy.co.za
Kosie Eloff
Agrivet
Tel: +27 82 448 1907
Email: kosie83@gmail.com
Alex Christodolides
Botha & Roodt market agency
Tel: +27 82 455 1243
Email: alexmarco@telkomsa.net