De organisatie Kiwifruit Claim laat weten dat een overwinning bij het hooggerechtshof Nieuw-Zeelandse kiwitelers genoegdoening zal verschaffen. Velen van hen zijn zwaar getroffen door de Psa-uitbraak in 2010, waarbij sommigen zelfs hun hele bedrijf kwijtraakten.
Volgende maand zal in het hooggerechtshof van Nieuw-Zeeland het 12 weken durende proces beginnen waarbij beoordeeld zal worden of het Ministerie van de Primaire Sector (MPI),gezien zijn bioveiligheidsbeleid, verantwoordelijk geacht kan worden voor het feit dat het verwoestende virus het land is binnen gekomen. 212 gedupeerden eisen schadeloosstelling voor de aanzienlijke verliezen die zij geleden hebben als gevolg van de uitbraak in november 2010. Kiwifruit Claim voorzitter, John Cameron, legt uit dat er telers bij zijn die hun volledige bedrijf te gronde zagen gaan.
Psa-V werd in 1989 voor het eerst vastgesteld in Japan en leidt op de langere termijn tot het afsterven van de kiwiplant. In het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw dook het virus ook op in China en Italië. Een rapport van Sapere Research uit 2012 raamt dat het virus de Nieuw-Zeelandse kiwisector de komende 15 jaar zo'n €566 miljoen zal kosten.
"Een positieve uitspraak zal telers genoegdoening geven. Als de schade is veroorzaakt door nalatigheid van het MPI dan is deze ook aansprakelijk voor de financiële schade," legt Cameron uit. "Daarnaast willen we voorkomen dat we nogmaals in een degelijke crisis belanden. We eisen dan ook de garantie dat het MPI een verantwoordelijk en transparant bioveiligheidsbeleid voert."
In de claim, die ingediend werd op initiatief van Seeka Kiwifruit en Strathboss Kiwifruit, wordt beweerd dat er op 1.226, ofwel 37%, van de Nieuw-Zeelandse kiwiplantages Psa-V werd vastgesteld, een percentage dat door het MPI ontkent wordt.
Het voornaamste argument is echter dat het Ministerie nalatig geweest om de specifieke risico's van het importeren van kiwipollen uit China te onderzoeken. Zo is er niet nagegaan of kiwipollen de Psa-bacterie bij zich kunnen dragen en heeft het Ministerie geen maatregelen getroffen nadat het officieel geïnformeerd was over een Psa-uitbraak in Europa. "Het MPI heeft over het hoofd gezien dat commerciële pollen altijd besmet zijn met plantmateriaal en heeft hierbij het risico op de overdracht van Psa ernstig onderschat," legt Cameron uit.
Het Ministerie heeft een groot gedeelte van de claim verworpen en baseerde zich hierbij op onderzoek dat destijds beschikbaar was, maar inmiddels liggen de feiten anders.
"Het Ministerie heeft correct gehandeld door Psa-V als een bedreiging voor de bioveiligheid te beschouwen en heeft in overeenstemming met de internationale eisen en wetenschappelijke kennis die toentertijd beschikbaar was gehandeld," laat een woordvoerder van het Ministerie weten. "Het Ministerie heeft Psa het land niet 'binnen gehaald' door de import van pollen toe te staan. De verschillende onderzoeken geven namelijk geen uitsluitsel over de manier waarop de ziekte Nieuw-Zeeland is binnengekomen."
Het Ministerie ontkent eveneens dat het een speciale risico-analyse zou hebben uit moeten voeren voor de import van kiwipollen. "Er was destijds geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat Psa overgebracht kon worden via pollen." Daarnaast beroept het MPI zich op immuniteit in civiele procedures met betrekking tot besluiten die onder de Biosecurity Act vallen. Verliezen worden door een wettelijke compensatieregeling gedekt, die in dit geval €16 miljoen bedroeg.
De eisers nemen hier echter geen genoegen mee en laten weten dat hun productie nu pas weer terug op het niveau van voor de uitbraak begint te komen. "Bioveiligheid is belangrijk in Nieuw-Zeeland. Onze telers en economie zijn sterk afhankelijk van de bescherming van het MPI. We zijn dan ook van mening dat het de plicht van het Ministerie was om de kiwisector te beschermen."
Zespri is niet betrokken bij de rechtszaak en blijft bij zijn standpunt uit 2014 dat de sector het beste gedijt door samen werken met de regering, en niet door zich ertegen te verzetten. "Uiteindelijk maakt de teler de keuze om al dan niet deel te nemen aan de Claim en we respecteren de rechten van telers," laat een woordvoerder van Zespri weten.
De eerste zitting is op 7 augustus in Wellington.