Sinds 2012 zit de zoete aardappel in de lift. Wereldwijd neemt de handel in de zoete aardappel toe. China steekt met kop en schouders boven de rest van de wereld uit met een productie van meer dan zeventig miljoen ton in 2014. Tweede en derde zijn Tanzania en Nigeria met beide een productie van 3,5 miljoen ton. Daarna volgt Oeganda met 2,6 miljoen ton en Indonesië met 2,4 miljoen ton. De VS, de belangrijkste leverancier voor de Europese markt, produceert 1,1 miljoen ton. Het grootste deel van de wereldwijde productie is niet bestemd voor export, maar wordt op de binnenlandse markten geconsumeerd. Slechts één procent van de productie wordt naar andere regio's geëxporteerd.
Europa
De Europese markt voor zoete aardappelen is nog relatief klein, maar groeit snel. In 2014 importeerde Europa 124.000 ton zoete aardappelen, waarvan 7 ton bestemd voor consumptie. De invoer van deze exoot is in vijf jaar verdubbeld. Supermarkten spelen in op de stijgende vraag naar de zoete aardappelen. Grote importeurs in Europa zijn het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Nederland functioneert als doorvoerhaven naar de rest van Europa. De VS zijn de grootste leverancier met een marktaandeel van zeventig procent.
Europa importeert ook uit andere landen. Zo werd in 2014 10.000 ton uit Egypte ingevoerd en 8.000 ton uit Honduras. Israël, goed voor 6.000 ton en Senegal, Zuid-Afrika en Brazilië zijn kleinere leveranciers met 1.000 tot 2.000 ton. In totaal exporteerde Europa voor 1,9 miljoen euro naar landen buiten de Unie. Binnen de Europese landen steeg de export van 21 miljoen euro naar 52 miljoen euro tussen 2010 en 214.
Binnen Europa wordt in Spanje, Portugal, Italië en Griekenland de zoete aardappel geteeld. Samen produceren deze laden zo'n 56.000 ton in 2013. Naar consumptie zijn dit echter niet de grootste landen. Verenigd Koninkrijk, Portugal en Nederland waren in 2013 de grootste consumenten van de zoete aardappelen. Per hoofd van de bevolking blijven deze drie landen koplopers, maar neemt Portugal de koppositie over.
Ook buiten de EU neemt de interesse in de zoete aardappel toe. In Oekraïne zijn tests gedaan met de exoot, die aansloeg bij de consument. Verwarrend is wel dat de Oekraïense douane geen mogelijkheid heeft om de zoete aardappel te importeren.
Britse markt grootste in Europa
Het Verenigd Koninkrijk heeft een marktaandeel van 44 procent in de invoer van zoete aardappelen in Europa, daarmee is de Britse markt de grootste in Europa. In tonnen komt het volume uit op 82.000 ton. Er is een klein deel bestemd voor re-export naar Ierland, maar het grootste volume blijft op de binnenlandse markt.
Het Spaans seizoen in het Verenigd Koninkrijk is iets eerder geëindigd. Een handelaar vertelt dat hij graag had gezien dat het seizoen tot januari zou doorlopen, maar de kwaliteit was niet toereikend.
Belgische consument waardeert bataat
In België wint de zoete aardappel, net als in de rest van Europa, al jaren terrein. Dat komt mede door de smaak, die bij jongeren in de smaak valt. Daarnaast zoekt de consument naar meer afwisseling op zijn bord en heeft de zoete aardappel veel toepassingsmogelijkheden in de keuken. De vraag naar de bataat stijgt in december, richting de feestdagen zoeken de consumenten naar bijzondere producten. De aanvoer komt vooral uit de VS en Honduras, daarnaast is er wat uitvoer Israël, Egypte, Spanje. "Wanneer de Spaanse en Egyptische op de markt zijn, zijn de prijzen vaak het laagst, daarbuiten is het normaal vrij stabiel," vertelt een Belgische importeur.
Nederland grote doorvoerhaven
Binnen Europa is Nederland de tweede importeur met een marktaandeel van 24 procent, of 44.000 ton. Een groot deel van de ingevoerde zoete aardappelen wordt doorgevoerd naar het Europese achterland. In de export heeft Nederland een aandeel van 36 procent en is daarmee de grootste Europese exporteur van de zoete aardappelen. Belangrijke exportbestemmingen zijn Duitsland, Frankrijk, Finland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk.
De groeiende populariteit van de zoete aardappel vertaalt zich in fors grotere volumes. Een handelaar vertelt dat klanten die begonnen met dozen, nu pallets inkopen.
Spaans seizoen normaal
Tweede exporteur van Europa met een marktaandeel van 29 procent. Het seizoen is dit jaar al grotendeels voorbij, de oogst in het zuiden begon in augustus. Opmerkelijk is dat de vraag constant bleef, ook voor de biologische zoete aardappelen. De prijzen voor de zoete aardappelen lagen dit seizoen in lijn met vorig jaar. De productie steeg met 15 tot 20 procent en voor volgend jaar worden vergelijkbare groeicijfers verwacht. De sector investeert in de opslagcapaciteit om het seizoen zo lang mogelijk te rekken. Doel is om de concurrentie aan te gaan de met de Amerikaanse aanvoer in januari tot mei.
Export nauwelijks rendabel voor Israël
Israëlische telers houden de producten liever op de binnenlandse markt. Goedkope producten en een lage wisselkoers maken Europa minder aantrekkelijk voor de export. De binnenlandse markt levert dan betere prijzen op. De prijzen in Europa worden naar beneden getrokken door een grote aanvoer uit Egypte en Spanje, vertelt een exporteur. Waardoor de prijs rond de zes en acht euro per doos ligt.
Groei in productie en export Verenigde Staten
Geteisterd door kwaliteitsproblemen is de aanvoer uit de VS fors lager dan voorheen, vertelt een Europese handelaar. De afgelopen anderhalf jaar was de kwaliteit heel wisselend, klaagt een Europese importeur. De zomermaanden waren heet en droog, de winter was koud en nat; dat heeft gevolgen voor de zoete aardappelen, vooral voor de maten. Hierdoor is de oogst in North- en South-Carolina vertraagd. Toen de oogst moest beginnen, waren de velden te nat.
Klik hier voor een vergroting.
De VS zijn de grootste leverancier van zoete aardappelen voor de Europese markt. Europese handelaren geven de voorkeur aan de grote volumes en stabiliteit van de Amerikaanse leveranciers. De belangrijkste concurrent in Europa is Spanje, maar volgens een Amerikaanse handelaar kan het Spaans product niet tippen aan de Amerikaanse kwaliteit.
Klik hier voor een vergroting.
Ook de American Sweet Potato Marketing Institute ziet de export groeien: "Het goede nieuws is dat de totale export met 34 procent stijgt dit jaar. De export naar het Verenigd Koninkrijk is met vijftig procent gestegen en ook de export naar de Benelux is groter."
Overschot op Australische markt
Down under heeft de handel te maken met een overschot aan zoete aardappelen. De oogst uit Queensland is groter dan normaal, dankzij het warme en milde weer in het voorjaar en de zomer. Door het overschot zijn de prijzen gedaald tot een derde van de prijzen in de zomer van 2014. Toen lagen de prijzen rond de zestig dollar per doos, omdat de regen de oogst remde. Dit jaar liggen de prijzen tussen de 18 en 24 dollar per doos. Variëteiten als de Hawaiian doen het nog wel goed, met prijzen rond de 30 tot 40 dollar per doos. De export kan in 2016 groeien, mede dankzij het gestegen aanbod en goede infrastructuur.
Chinese consumptie in de lift
Op de Chinese markt brengen zoete aardappelen 2,50 dollar per kilo op. Daarmee zijn de prijzen iets hoger dan vorig jaar. Wereldwijd is China de grootste producent van de zoete aardappelen. In 2014 zou er zo'n 70 miljoen ton geoogst zijn, goed voor 65 procent van de wereldwijde productie. Datzelfde jaar exporteerde het land 9.000 ton. Hoewel het nog een klein deel is van de totale productie, groeit de export gestaag. Japan, Singapore, Maleisië, VS en Canada zijn belangrijke markten voor Chinese export.
De consumptie is in de laatste decennia fors gedaald. in de jaren '70 werd de helft van de binnenlandse productie geconsumeerd, in de daarop volgende decennia daalde dit cijfer tot tien procent. Het gros van de productie eindigt als veevoer. In de afgelopen jaren laat de consumptie weer een stijgende lijn zien.
Taiwan verwacht slecht begin 2016
In de eerste helft van 2015 daalde de prijzen voor de zoete aardappelen. Ondanks inspanningen om de zoete aardappel op andere manieren aan te bieden, bijvoorbeeld gebakken, bleef de prijs laag. In de tweede helft van het jaar leidde tekorten tot iets hogere prijzen. Door een orkaan die over het eiland raasde, is een deel van de oogst verloren gegaan. Voor de eerste helft van 2016 wordt dan ook een lagere kwaliteit verwacht.
Zuid-Afrika wordt grotere speler
In de komende jaren zal Zuid-Afrika naar verwachting een groter marktaandeel veroveren. Een Britse importeur wijst op de groeiende productie in het Afrikaanse land, naast de witvlezige, worden er ook de oranje zoete aardappelen geteeld. Enkele telers zouden al contacten hebben met Britse retailers over de aanvoer.
Elke week publiceren FreshPlaza en AGF.nl een overzicht van de marktsituatie van een product in een wereldwijde context. Met deze artikelen willen we een beeld geven van een wereldmarkt, die steeds kleiner wordt door de globalisering. De volgende keer staan citroenen centraal. In verband met de feestdagen wordt het volgende artikel in deze serie 8 januari geplaatst.