Zeven jaar geleden werd de vrijwilligersorganisatie de South African Berry Producers’ Association als collectief orgaan opgericht om de destijds opkomende sector te vertegenwoordigen met als voornaamste doel de registratie van chemische gewasbeschermingsmiddelen voor de blauwebessenteelt.
‘De beperkte beschikbaarheid van gewasbeschermingsmiddelen was één van onze grootste problemen. Registratie is erg duur en de sector was toentertijd nog klein. Grote bedrijven gaven niet zo makkelijk grote bedragen uit om chemische middelen te laten registreren en dat was vanaf het begin af aan een grote frustratie. We zagen onze gewassen letterlijk voor onze ogen verdorren en konden niets doen om dit te voorkomen. In dit onderdeel investeert SABPA de meeste tijd en middelen,” legt Jeán Kotzé uit, de nieuwe voorzitter van SABPA.
Jeán is directeur van Winterwood SA, dat onderdeel uitmaakt van het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde Winterwood Farms, dat meerdere bessenplantages in Zuid-Afrika bezit, waaronder Dreammaker Fruits, in de buurt van Porterville (Westkaap), dat al ruim 16 jaar blauwe bessen teelt. “Als je ziet hoe de sector er vandaag de dag voorstaat dan is het nauwelijks voor te stellen dat dit land nog geen ton blauwe bessen exporteerde toen ik in 2002 bij Dreammaker Fruits betrokken raakte.” Dit jaar zal de blauwebessenproductie in Zuid-Afrika naar verwachting meer dan 10.500 ton bedragen.
“De blauwebessensector is in Zuid-Afrika vaak postief in het nieuws vanwege haar grote behoefte aan arbeidskrachten, ongeveer drie tot vier arbeiders per hectare. Dit geeft de sector politiek potentieel in een tijd van onzeker beleid. De meeste ‘black empowerment’-projecten binnen de blauwebessensector zijn op basis van vrijwillige initiatieven van telers zelf tot stand gekomen.”
Goede reputatie van Zuid-Afrikaanse blauwebessensector te danken aan beschermde rassen maar in de toekomst wellicht meer vrije rassen en kwaliteitsverschil
De Zuid-Afrikaanse blauwebessensector is gebouwd op beschermde rassen en nauwe samenwerkingen tussen kwekers, telers en handelaren. Er is echter een ontwikkeling gaande om meer rassen te introduceren die niet gekoppeld zijn aan bepaalde agenten. Sommigen beschouwen dit als een spannende ontwikkeling waardoor de Zuid-Afrikaanse sector zich open zal stellen.
“Zonder deze beschermde rassen en de samenwerking tussen telers en kwekerijen op het gebied van exclusieve rassen zou de Zuid-Afrikaanse sector nooit zover gekomen zijn,” vervolgt Jeán. “Beschermde rassen beperken nieuwkomers de toegang tot de sector vanwege de hoge kosten maar zij bieden wel twee voordelen. Blauwebessentelers die het risico durven te nemen, kunnen goede marktrelaties opbouwen binnen een gesloten omgeving. Hierdoor is op overzeese markten een positief beeld van Zuid-Afrikaanse blauwe bessen ontstaan en dit zou weleens in gevaar kunnen komen als men lukraak overal maar blauwe bessen aan gaat planten.”
“Het andere voordeel is dat de bedragen die betaald worden voor exclusiviteit hun weg terugvinden naar kwekers en dat was voorheen niet zo. Dit nieuwe businessmodel is een stimulans voor kwekerijen en stelt hen in staat meer middelen te investeren in infrastructuur en technologieën. Op deze manier komen er sneller genetische verbeteringen tot stand. Dit is wat we binnen de internationale blauwebessensector als netto-effect zien van het feit dat er geld terugstroomt naar kwekerijen.”
"Ik heb het idee dat de omgeving de komende vijf tot tien jaar zal veranderen en dat er veel meer vrije rassen zullen komen, of dat rassen met eigendomsrechten niet meer noodzakelijk aan één specifieke exporteurs gekoppeld zullen zijn. Er zullen meer mogelijkheden binnen de blauwebessensector ontstaan en de markt zal te maken krijgen grotere kwaliteitsverschillen tussen blauwe bessen uit Zuid-Afrika, wat ook weer kan leiden tot een ander marktklimaat. Men kan dit zien als een signaal dat de sector steeds volwassener wordt en persoonlijk denk ik dat het een noodzakelijke ontwikkeling is om het voor nieuwkomers gemakkelijker te maken een start te maken binnen deze sector.”
Vriesdrogen biedt veel mogelijkheden
Hij ziet ook ruimte voor groei voor de industriële verwerking van blauwe bessen, waar zich nu nog maar een klein deel van de lokale sector mee bezighoudt. “Ik voorzie voorlopig weinig veranderingen in de verhouding export-verwerking maar ik verwacht wel dat de aanvoer van blauwe bessen niet toereikend zal zijn voor de vraag nu er internationaal steeds grotere volumes blauwe bessen worden verwerkt. De verhouding tussen verse blauwe bessen en die voor de verwerkende industrie zal veranderen en ik verwacht dat er nog een fase aan zal breken waarin het moeilijk wordt om volumes van dit bederfelijke fruit snel te verhandelen.”
"Wanneer blauwe bessen worden gevriesdroogd, net zoals de groenten in instantsoep bijvoorbeeld, behoudt het fruit haar volledige voedingswaarde. Als je een product verrijkt met gevriesdroogde blauwe bessen, in poedervorm dan wel heel of in plakjes, dan voeg je er meteen ook alle goede voedingstoffen van blauwe bessen aan toe. Je kan dit doen met bijvoorbeeld hamburgers of zelfs hondenvoer. Voor gezondheidsonderzoek over het effect van blauwe bessen op het geheugen wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van gevriesdroogde blauwe bessen in plaats van verse.”
“Mijn onderbuikgevoel zegt me dat de gezondheidseffecten waar de afzet van blauwe bessen van profiteert op deze manier verder benut kunnen worden omdat niet iedereen dol is op verse blauwe bessen maar wel wil profiteren van de gezonde eigenschappen die dit fruit te bieden heeft. Ik denk dat de ontwikkelingen binnen dit segment nieuwe mogelijkheden voor de sector op zullen leveren.”
Op de lokale markt groeit de afzet van blauwe bessen jaarlijks met dubbele cijfers en deze markt is nog lang niet verzadigd. Hij denkt dat er nog veel kansen liggen op de lange termijn en bij een lager prijsniveau maar ondanks de groeiende productie zullen de prijzen van lokale blauwe bessen pas gaan dalen zodra ook de internationale prijzen stabiliseren en geleidelijk gaan dalen.
Stagnatie frambozensector en op de korte termijn groeipotentieel voor de bramenteelt
Naast de blauwenbessensector vertegenwoordigt SABPA ook de veel kleinschaligere frambozen- en bramensector. Als gevolg van de beperkte houdbaarheid van deze zachtfruitcategorieën moeten zij per luchtvracht geëxporteerd worden en dat biedt Zuid-Afrikaanse telers heel weinig speelruimte met name binnen de frambozensector. De verwachting is dat telers hun focus op de langere termijn steeds meer zullen verleggen naar de binnenlandse markt.
Voor meer informatie:
Elzette Schutte
South African Berry Producers’ Association
Tel: +27 21 870 2900
Email: saberries@hortgro.co.za