Zo’n 140 bezoekers waren onlangs getuige van de presentatie van de nieuwe NEN-EN-ISO 22000:2018, de Nederlandstalige versie van de ISO norm voor voedselveiligheidssystemen. Diverse stakeholders, waaronder de NVWA, lichtten toe wat de komst van de nieuwe norm voor hen betekent, hoe zij er tegenaan kijken en wat de gevolgen zijn voor de markt. De algemene deler na afloop was duidelijk: 'Nuttig, leuk en aanvullend'.
Marcel de Vreeze, consultant Agrofood en Consument van NEN, trapte de ochtendsessie af met een korte uitleg over het hoe en waarom van de herziening van de norm 'Managementsystemen voor voedselveiligheid - Eisen aan een organisatie in de voedselketen'. Ook schetste hij kort de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de versie uit 2005.
Wijzigingen
De Vreeze zette enkele belangrijke wijzigingen op een rij. 'Er is in de nieuwe versie meer focus op de stakeholders. Verder zijn de leesbaarheid en definities in de norm aanzienlijk verbeterd. Andere belangrijke wijzigingen zijn dat de High Level Structure is doorgevoerd, dat er een risicobenadering is toegepast, en dat er twee PDCA cycli in de norm zitten.'
FSSC 22000
Vervolgens werd door Harold Pauwels van NEN de nieuwe Nederlandstalige versie van de ISO norm overhandigd aan Geert de Rooij van de FNLI. Aansluitend ging Cor Groenveld van FSSC de diepte in over wat de nieuwe norm betekent voor zijn organisatie en certificaathouders. Allereerst verduidelijkte hij de relatie tussen ISO 22000 en FSSC 22000, waarvan een nieuwe versie aanstaande is. In de praktijk blijkt er nog al eens misverstand te verstaan over wat die twee precies inhouden. 'De ISO norm bevat de eisen waaraan het voedselveiligheidssysteem moet voldoen, FSSC is het wereldwijde certificatieschema op basis van ISO 22000. Als een bedrijf FSSC gecertificeerd wil zijn, dan moet het ISO 22000 gebruiken, inclusief de van toepassing zijnde ISO specificaties met basisvoorwaardenprogramma's voor voedselveiligheid voor dat bedrijf. Die programma's staan in ISO/TS 22002 reeks. Ook gelden er specifieke eisen van FSSC zelf die uit de markt komen. In de nieuwe versie komen die misschien gedeeltelijk niet terug omdat ze al in de nieuwe ISO norm staan.' Certificaathouders krijgen met enkele veranderingen te maken met de komst van de nieuwe norm. 'De nieuwe HLS structuur past veel beter bij de processen in een organisatie', zegt Groenveld. 'Certificaathouders moeten daar misschien even aan wennen, maar het is zeker een vooruitgang.' Ook nieuw is de risicobenadering, waar Groenveld specifiek het woordje significant hazards uit pikt. Die worden in de nieuwe norm verplicht om te beschrijven en beheersen, wat meer duidelijkheid tot gevolg heeft. Ook zorgt de risicobenadering ervoor dat binnen een bedrijf op strategisch en operationeel niveau naar bedreigingen, beheersmaatregelen en kansen wordt gekeken. 'Er wordt breder gekeken, naar de wereld om het bedrijf heen. Wie zijn de stakeholders? Welke eisen hebben die? Hoe spring ik daarop in? Het is vooral aan het topmanagement om actief leiderschap te tonen en van belang dat ISO 22000 door hen wordt gedragen.' Voor FSSC zit de uitdaging vooral in het bijspijkeren van de 1500 auditors die hun werk goed moeten blijven doen, aldus Groenveld.
NVWA: 'Intensiever samenwerken met private certificeerders'
Een belangrijke bevinding uit de presentatie van Hans Beuger van de NVWA was dat de overheid steeds vaker een beroep wil doen op private certificatieschema’s. De publiek-private samenwerking komt dus steeds beter van de grond, hoewel dat wel enige tijd geduurd heeft. 'Als de audits goed worden uitgevoerd en de certificaten iets wezenlijks bijdragen, hoeven wij het wiel niet twee keer uit te vinden', aldus Beuger. 'We kunnen dan op hen vertrouwen om ons een beeld te schetsen van wat er allemaal speelt. En dan komt er binnen de NVWA meer capaciteit vrij voor de inspecteurs om zich op andere zaken te richten, zoals handhaving, incidenten eruit pikken en dienstverlening. Op de site van ketenborging staat overigens een aantal schema’s die door de overheid zijn beoordeeld.' De NVWA gaat ook steeds meer risicogericht te werk, zegt Beugers. 'Dat moet de samenwerking met de private sector ook verbeteren. Daarbij kijken we ook steeds meer naar een keten in plaats van naar een individueel bedrijf. We proberen een helikopterview toe te passen om te kijken hoe we het publieke belang het beste kunnen dienen. Daartoe werken we met Integrale Risico Analyses (IRA’s). De risico’s die daaruit rollen, bespreken we met de betreffende keten, waarvan wij er twaalf hebben geïdentificeerd. Herkennen zij die risico’s? Wat kunnen ze eraan doen? Is er wetgeving nodig?' Ook wil de NVWA graag een actievere rol van brancheverenigingen zien. 'Durf bedrijven of leveranciers die zich niet aan de regels houden op de vingers te tikken. Ketenborging zou een mooie basis kunnen vormen voor die bedrijven om aan het minimum van eisen te voldoen. Het liefst nog voordat er iets mis gaat. De site moet dan nog wel worden uitgebouwd tot een actiever informatieplatform.'
HLS
ISO normen worden sinds 2015 gegoten in een plug-in model, een basistekst met kerneisen waaraan alle managementsystemen moeten voldoen. Dat is de HLS, High Level Structure. NEN consultant Dick Hortensius legde kort uit wat die HLS inhoudt en hoe bedrijven er hun voordeel mee kunnen doen. Belangrijk bij de HLS is volgens Hortensius de tweeledige risicobenadering en het onderkennen van kansen en hoe daarmee om te gaan. Hier is dezelfde actieve leidersrol van het topmanagement van belang die Groenveld ook al schetste. “Het identificeren van maatschappelijke ontwikkelingen, stakeholders, hun wensen en eisen is bijvoorbeeld van belang. Zo kom je tot de juiste dingen doen en die dingen goed doen. Met andere woorden, de koppeling van strategisch naar operationeel niveau. Vooral op operationeel niveau heeft de nieuwe ISO 22000 in hoofdstuk 8 nieuwe aspecten opgenomen.” Stakeholders kunnen er dus van op aan dat er meer naar hen geluisterd wordt. Voor certificerende instellingen zou het door de HLS gemakkelijker moeten worden gecombineerde audits uit te voeren, aldus Hortensius.
Duidelijkere definities
’s Middags stonden enkele parallelsessies op het programma. Paul Besseling, consultant van Précon Food Management, praatte in de zijne over definities van PRP, O-PRP en CCP. Die werden voorheen vaak verschillend geïnterpreteerd maar daaraan zou de nieuwe ISO 22000 een einde moeten maken. 'De nieuwe ISO 22000 gaat voor meer duidelijkheid zorgen', zegt Besseling in zijn betoog. 'Er wordt expliciet een verschil gemaakt tussen gevaren en afwijkingen, en daarmee ook tussen beheersmaatregelen en bewaking. Maar ook het grijpen van kansen is een belangrijk onderdeel. Dat is een heel belangrijk onderscheid om binnen HACCP te maken. Je bekijkt ook wat de gevolgen zijn als een beheersmaatregel niet werkt en basis daarvan bepaal je welke monitoring en correctieve acties er gebruikt moet worden. ISO 22000 gaat dus precies te werk zoals HACCP problemen in elkaar zitten. Dat is eigenlijk niet nieuw, maar we hebben er een andere structuur in gebracht die veel logischer is.'
Denken vanuit risico's en kansen
De parallelsessie van Mathijs Brink van N&S Quality Consultants ging over de gevolgen van de risicobenadering waar Groenveld het over had. Die zorgt ervoor dat bij een risk assessment binnen een bedrijf op strategisch en operationeel niveau naar bedreigingen, beheersmaatregelen en kansen wordt gekeken. En naar de wereld om het bedrijf heen, zoals stakeholders en maatschappelijke ontwikkelingen. 'Als kwaliteitsmanager ben je daarmee in de nieuwe ISO 22000 behalve technisch en vakinhoudelijk, ook bedrijfskundig bezig. Maar wel altijd puur gericht op voedselveiligheid. Dat is best een grote stap om te maken. Maar wel een die nodig is om je contextanalyse aan je operationele maatregelen te koppelen. In dat strategische gedeelte is echter de directie, en niet de kwaliteitsmanager, leidend.'
Sectorspecifieke invulling ISO 22000: transport en opslag
Na de parallelsessie over de relatie tussen ISO 22000 en BRC, IFS, HACCP en integratie van systemen, was er aandacht voor de sectorspecifieke invulling van de nieuwe norm. En wel op het gebied van transport en opslag. In de vierde parallelsessie behandelden Patricia de Wilde van ondernemersvereniging evofenedex en Aly Rappange van foodbedrijf Cargill hoe zij aankijken tegen ISO/TS 22002-5. Deze tekst is nog bij ISO in ontwikkeling en zal basisvoorwaardenprogramma's voor voedselveiligheid binnen transport & storage in de food supply gaan beschrijven, gebaseerd op NTA 8059. Het duo gaf onder meer een praktijkvoorbeeld om de vraag op te werpen hoe ver je in de praktijk moet gaan met het concreet opleggen van regels. Ook legden ze de deelnemers enkele stellingen voor over onderwerpen waarover nog geen regels zijn. En moeten daar wel regels over komen? En hoe specifiek moeten die zijn? ‘Verzegelen van een lading is onzin’ was bijvoorbeeld een stelling die onder de aanwezigen tot verschillende voors en tegens leidde. De workshop liet daarmee op een speelse wijze zien dat het opstellen van een goede tekst een lastige klus is.