Een aspect dat vaak in het discours van de Zuid-Afrikaanse landbouwsector terugkeert is dat toegang tot de wereldmarkt een grote uitdaging vormt. "Als de wereld zich echt zorgen maakt om Zuid-Afrika, laat dat dan zien door de toegang tot de markt te verbeteren," zegt een econoom van een van de grootste banken van Zuid-Afrika. "We hebben een aantal van de beste telers ter wereld. We zijn een van de goedkoopste producenten, terwijl we slechts de helft van de hoeveelheid regen zien die andere producerende landen meemaken. Bovendien is onze technologie uitstekend. Meer toegang tot de wereldmarkt zou de economie stimuleren en voor meer werkgelegenheid zorgen. Dat is de enige levensvatbare oplossing voor ons probleem. Nu is het moment dat Zuid-Afrika moet worden ondersteund."
"Uiteindelijk is dit een Zuid-Afrikaans probleem. Wij zijn zelf de enigen die dit op kunnen lossen. We kunnen het ons niet veroorloven achter te blijven op de concurrentie in het buitenland. Het enige wat we kunnen doen is ons focussen op waar we goed in zijn."
Aanmoediging door landbouwtop
Onlangs werd in Limpopo een landbouwtop georganiseerd door het Zuid-Afrikaanse magazine Landbouweekblad en de organisatie AgriSA. Het evenement werd bijgewoond door een aantal hooggeplaatste vertegenwoordigers van de overheid, zoals vicepresident David Mabuza. De landbouwtop heeft hoop gegeven voor degenen die hierbij aanwezig waren. "Mijn ogen werden geopend met betrekking tot de positieve hervormingsprojecten die nu al in gang zijn gezet. Ik was erg onder de indruk van de speech van de vicepresident. Ik denk dat op dit moment het belangrijkste element neerkomt op vertrouwen. Het ondertekenen van een overeenkomst voor een nationale landbouwstrategie voor zowel de overheid als de sector geeft mij nog meer hoop," aldus een citrusteler in Limpopo. "De tijd is nu aangebroken voor positieve verandering."
Er was veel onrust onder de telers. "Sommige graantelers vroegen zich af ze nog wel voor het nieuwe seizoen aan moesten planten. Uiteraard moeten ze dat wel doen. Als ze het niet doen worden hun plantages geïdentificeerd als braak liggend terrein en dat is precies het soort grond dat de overheid met de landhervormingen aan wil pakken," aldus een ondernemer in de financiële sector.
De ondernemer geeft toe dat er sprake is van onzekerheid in verband met de landhervormingen. Dit is onder andere terug te zien in de afnemende prijzen voor teeltbedrijven en het feit dat er minder plantages worden gekocht. "Het teeltbedrijf zelf hoort vaak bij de belangrijkste vaste activa van de telers. De plantage wordt vaak gebruikt als een borgstelling bij het verkrijgen van leningen bij banken. Als er echter een negatieve invloed op de waarde van plantages speelt, tast dit de financiële positie van de telers aan. Banken worden dan minder bereid om leningen te verstrekken." Dit is het duidelijkst te zien in de graansector, waar de prijzen nu laag zijn. Ook is de graansector afhankelijk van de binnenlandse markt, terwijl de Zuid-Afrikaanse consument op dit moment juist minder geld uitgeeft. Banken hebben echter aangegeven de Zuid-Afrikaanse landbouwsector te blijven ondersteunen.
Geen duidelijke afnames in investeringen
De fruitsector is sterk afhankelijk van de export. Er is op dit moment in deze sector niets te zien van afnames in investeringen of uitbreidingen. "Een teler die het financieel moeilijk heeft is meer geneigd negatief te zijn," zegt een fruitteler uit Limpopo. "Als je echter een kapitaal achter de hand hebt en verschillende plannen kunt maken, heb je niet het gevoel je in een zwakke positie te bevinden. Veel telers zijn negatief en dat is een groot probleem voor ons. Maar het land heeft ons nodig. We proberen ons zoveel mogelijk te diversificeren."
Een econoom uit de Westkaap beaamt dat er niets te zien is van afgenomen investeringen. Volgens hem kan aanhoudende onzekerheid er echter wel toe leiden dat internationale bedrijven minder hectares voor clubrassen aan Zuid-Afrikaanse telers toe gaan wijzen. De internationale bedrijven kunnen terughoudend zijn, als ze het idee hebben dat de oogst niet kan worden gegarandeerd. Volgens diezelfde econoom moet men echter ook niet alles geloven wat men in de media leest, vooral niet als deze media uit andere landen afkomstig zijn. Een sociaal onderzoeker op het gebied van internationale betrekkingen is het met de econoom eens. Volgens de onderzoeker is er sprake van een golf van pessimisme over Afrika onder Zuid-Afrikanen die zijn geëmigreerd. Deze pessimistische tendens valt in goede aarde bij alt-rechtse media of bij populisten zoals president Trump.
Het Zuid-Afrikaanse ministerie voor internationale betrekkingen en samenwerking heeft bij de Amerikaanse vice-ambassadeur aangegeven teleurgesteld te zijn. Het ministerie waarschuwt voor slecht geïnformeerde, valse of in sommige gevallen politiek beladen verklaringen die niet overeenkomen met het beleid en de doelstellingen van de Zuid-Afrikaanse overheid.
Het ministerie heeft net als president Cyril Ramaphosa tijdens een bezoek van premier Theresa May aan Zuid-Afrika benadrukt dat enige beslissingen met betrekking tot landhervorming niet bedoeld zijn om de economie te ondermijnen.
Volgens een bedrijf in de sector voor tropisch AGF is er momenteel een proces met de overheid ingezet, dat eerst nog op gang moet komen. "Over het algemeen denken we dat we een werkbare oplossing moeten zien te vinden, maar denken we ook dat die oplossing absoluut mogelijk is."