Fruittelers in het noordelijke deel van de Bergrivier-regio van de Westkaap (Franschhoek, Paarl, Wellington, Hermon) wachten de dag af waarop hun toegang tot de watervoorraad van de Bergrivier voor de rest van het seizoen wordt afgesloten. De datum wordt bepaald door de Zuid-Afrikaanse Departement voor Waterzaken en kan nu elke dag vallen.
De toegang tot de watervoorraad van de Bergrivier is onlangs al stopgezet voor telers in het zuidelijke deel van de Bergrivier-regio (Porterville, Piketberg, Koringberg).
Dat de toegang tot water voor irrigatie wordt stopgezet wil niet per se zeggen dat de individuele toewijzingen van water al verbruikt zijn. Het betekent eerder dat het waterniveau van de rivier te laag ligt. "We gingen aan het begin van het seizoen er al van uit dat de toegang tot de rivier voor irrigatie slechts tot het einde van januari aan zou houden," zegt Giel van Deventer, die manager is bij de irrigatieraad van de Bergrivier. "Steenfruit- en druiventelers zijn in staat geweest om hun vroege rassen te oogsten. Telers die nog aan hun oogst moeten beginnen krijgen echter een probleem, zoals bij late steenfruit- en druivenrassen, citrus en granaatappelen. Het gebrek aan irrigatie gaat ernstige gevolgen hebben voor de gehele teeltsector van deze regio. De druivenoogst in de Bergrivier-regio is pas halverwege."
Billy Bourbon-Leftley, die samen met Giel van Deventer in de irrigatieraad zit, benadrukt het belang van de maten van het fruit voor de export. De ideale maat van het fruit is direct afhankelijk van optimale irrigatie. De droogte heeft echter niet alleen een negatieve invloed op de kwaliteit van de fruitoogst. "De droogte heeft een sneeuwbaleffect. Als de oogst kleiner uitvalt, zijn er minder arbeiders nodig bij de telers. Dit leidt ertoe dat er minder werkgelegenheid in de teeltsector ontstaat. Ook heeft de droogte invloed op bedrijven die verpakkingsmateriaal produceren of op mensen die in de logistiek werkzaam zijn. Lokale bedrijven in dorpen die van landbouw afhankelijk zijn merken hier de gevolgen van. De crisis is veel breder dan men zich realiseert."
Directeur Carl Opperman van Agri Western Cape verwijst naar een onderzoek dat is uitgevoerd door het Departement van Landbouw van de Westkaap in samenwerking met het Bureau voor Voedsel- en Landbouwbeleid en de technische afdelingen van verschillende landbouwbedrijven in de regio. Uit dit onderzoek blijkt dat de oogst met 30% lager uitvalt als telers 60% minder water tot hun beschikking hebben, zoals nu het geval is. Dit leidt daarnaast ook tot risico's voor de voedselveiligheid, banenverlies en stijgende prijzen voor het fruit. Agri Western Cape heeft met betrekking tot de steenfruitoogst van dit seizoen een daling in de opbrengst geraamd van 25%. Dit valt samen met een verlies in waarde voor de Zuid-Afrikaanse export. Ook andere partijen in de tuinbouwsector gaan uit van een afname van meer dan 25% in fruitexport vanuit de Westkaap.
Waterputten als oplossing
Het aanleggen van waterputten is erg lucratief geworden. Ingenieurs die waterputten kunnen aanleggen, bevinden zich in een zogeheten "verkopersmarkt". De prijs voor het aanleggen van een waterput begint bij ongeveer R100.000 (€6.700), maar kan twee keer zo hoog uitvallen als pompen en elektriciteit in rekening worden gebracht. Het geld hiervoor moet uit de zakken van de telers zelf komen. "Het is een soort verzekeringspolis voor als we geen water kunnen krijgen vanuit de rivier," zegt Billy Bourbon-Leftley. Volgens hem zijn er maar weinig teeltbedrijven die via eigen watervoorraden aan de eigen behoefte kunnen voldoen.
Waterputten zijn echter niet voor iedereen een optie. "We hebben hier geen goede ondergrondse watervoorraad. Ons land is hier vlak, in tegenstelling tot de bergstreek van het Boland, waar water van de bergen afstroomt. Zeer weinig telers hebben in onze regio waterputten, omdat we doorgaans aan water komen door dit vanuit de rivier te pompen," zegt Bernard Conradie, lid van de Irrigatieraad van de Lagere Bergrivier. In deze regio is de irrigatie door middel van de Bergrivier nu al voor de rest van het seizoen gestopt. Telers in de regio hoopten dat het water dat ze toegewezen kregen genoeg zou zijn voor tot het einde van februari. Ze wisten echter van te voren al er niet genoeg zou zijn voor de gehele zomer. Telers hebben daarom met dammen eigen voorraden aangelegd. "Er zijn overal holtes te vinden. Die worden nu met water gevuld. Bedrijven werken samen en sommige telers delen hun water met hun buren."
Er zijn ook zorgen over het grondwaterniveau. De overheid heeft daarom op 12 januari bepaald dat het waterverbruik via de putten niet meer mag zijn dan 40% van de totale capaciteit van de waterput. De regelgeving is nu al van kracht, hoewel de sector nog wacht op informatie over hoe de regels moeten worden nageleefd. Er zullen in ieder geval watermeters bij de putten nodig zijn.
Het handhaven van de waterbeperkingen is een uitdaging. Telers hebben herhaaldelijk een beroep gedaan op het Departement van Waterzaken om te controleren op overtredingen op het gebied van waterverbruik. Dit heeft onder andere betrekking op het water dat bedoeld is voor gemeenschappelijk gebruik door de landbouwsector.
Naast de waterschaarste is ook de kwaliteit van het water een probleem. Er is te weinig regen in de winter gevallen om de riviersystemen door te spoelen. Ook neemt het zoutgehalte toe in het water dat in dammen wordt opgevangen. Telers nemen in het water een elektrisch geleidingsvermogen waar dat te hoog is om geschikt te zijn voor de teelt. Gewassen als aardappelen, uien en blauwe bessen zijn hier kwetsbaar voor. Bernard Conradie geeft aan dat het zoutgehalte van 1.500 Siemens/cm er nu al voor heeft gezorgd dat een derde van zijn oogst aan muskaatpompoenen is uitgevallen.
Er is momenteel door de Western Cape Water Supply System (WCWSS) een limiet van 60% ingesteld op het waterverbruik door de landbouwsector. Het WCWSS zorgt voor de watertoevoer voor Kaapstad. Voor waterverbruik binnen stadsgebieden geldt een limiet van 45%.
Voor meer informatie:
Berg River Irrigation Board
Tel: +27 21 860 3500