Minder verspilling Zwitserse aardappelen
Bedorven aardappelen - circa één op de twee Zwitserse aardappelen wordt niet gegeten
De productie van voedingsmiddelen belast het milieu in grote mate: aan de ene kant worden hiervoor veel bronnen zoals water, aarde, beschermingsmiddelen en energie gebruikt. Aan de andere kant komt er bij de productie allerlei uitstoot vrij, bijvoorbeeld bij het bemesten of bij gewasbescherming. Bovendien kost het veel geld om levensmiddelen beschikbaar te stellen, op te slaan, te transporteren en te verpakken. Wanneer deze waardevolle etenswaren niet op het bord belanden, dan is dat uiteindelijk ecologische en economische verspilling. Een voedingsmiddel dat in Zwitserland bijzonder vaak verloren gaat in de procesketen is de aardappel. Universiteit ETH Zürich heeft het potentieel van maatregelen onderzocht die oogstverlies voorkomen en de ecologische en economische effecten hiervan geanalyseerd.
Waar en waarom gaan aardappelen verloren?
In Zwitserland gaan aardappelen hoofdzakelijk om twee redenen verloren. Ten eerste: ze voldoen niet aan de kwaliteitseisen. Telers of verpakkingsbedrijven sorteren dergelijke 'minderwaardige' aardappelen er daarom uit. Deze 'afgekeurde producten' worden in Zwitserland gebruikt als diervoeder of in een biogasinstallatie.
Ten tweede: de consumenten gooien aardappelen weg, bijvoorbeeld omdat ze meer aardappelen hebben gekocht dan ze nodig hebben. Dit verlies bij de huishoudens weegt bijzonder zwaar, omdat de aardappelen dan reeds de complete productie- en leveringsketen hebben doorlopen. Het overgrote deel daarvan belandt uiteindelijk in de afvalverbrandingsinstallatie – en wordt dus niet zeer efficiënt gebruikt. Het verlies in de retail valt betrekkelijk klein uit en belandt meestal eveneens in de afvalverbrandingsinstallatie.
Hoe kan verlies voorkomen worden?
Aan de ene kant kunnen producenten proberen om de kwaliteit van de aardappelen te verbeteren. Bijvoorbeeld door nieuwe, geschiktere rassen te kiezen of de gewasbescherming te verbeteren. Hier wordt sinds jaren intensief en succesvol onderzoek naar gedaan. De aardappelkwaliteit wordt echter ook nog door andere wisselende factoren zoals het weer of nieuw ongedierte en nieuwe plantenziektes beïnvloed. Aan de andere kant zijn er voor de huishoudens twee veelbelovende maatregelen denkbaar die ervoor kunnen zorgen dat er minder aardappelen bij het afval belanden. Wanneer de retailsector aardappelen alleen nog los ter verkoop aan zou bieden, zouden consumenten precies de juiste hoeveelheid aardappelen kunnen kopen die zij nodig hebben. Als alternatief zouden winkels ook alleen nog maar ongewassen aardappelen kunnen verkopen in een kartonnen verpakking die geen licht doorlaat. Daarin zouden aardappelen een stuk langer houdbaar zijn. Met deze maatregelen kan het jaarlijkse aardappelverlies in Zwitserland met 5.000 c.q. 12.000 ton gereduceerd worden.
Welke uitwerking heeft een reductie van het aardappelverlies?
De duurzaamheidsanalyse laat zien dat er over het algemeen vooral economische voordelen zijn wanneer het verlies gereduceerd wordt (in het bijzonder bij producenten en in de handel). Daarvoor hoeft het verlies niet eens extreem gereduceerd te worden – alleen een verschuiving in een vroege fase van de proces- of leveringsketen bespaart al geld. Daarom loont het zich als producenten aangespoord worden om hun aardappelen zorgvuldig uit te sorteren.
Enigszins verrassend is dat het aardappelverlies in het geval van Zwitserland uit ecologisch oogpunt helemaal niet zo erg is: een reductie van het aardappelverlies binnen de huidige aardappelmarkt zou slechts in beperkte mate een positieve uitwerking op de ecologie hebben aangezien het aardappelverlies hier ofwel opgevoerd wordt of voor energiewinning wordt gebruikt. Het is namelijk positief voor het milieu wanneer het aardappeloverschot andere voedermiddelen of andere energiedragers in de biogasinstallatie vervangt. Alleen het verlies bij de huishoudens is hier van negatieve invloed. Deze aardappelen hebben reeds duidelijk meer negatieve uitwerkingen op het milieu veroorzaakt dan het verbranden in een afvalverbrandingsinstallatie goed kan maken.
Consumenten bewust maken
Maatregelen ter reductie van het oogstverlies zouden ook rekening moeten houden met wat consumenten zich wensen. Deze gaven in een enquête aan dat zij liever maatregelen zien die het milieu en de eigen gezondheid zo min mogelijk in gevaar brengen en die geen al te lastige bijkomstigheden met zich mee brengen. Juist in Zwitserland, waar steeds meer mensen voor biologisch geproduceerde levensmiddelen kiezen, is het moeilijk te rechtvaardigen wanneer telers extra synthetische gewasbeschermingsmiddelen inzetten om de teeltverliezen te reduceren. In plaats daarvan zouden de consumenten en de retailers meer verantwoordelijkheid op zich moeten nemen.
Dit zou men kunnen bereiken door de consumenten bewust te maken over het onderwerp. In Groot-Brittannië kon een grootschalige bewustwordingscampagne het voedingsmiddelverlies in huishoudens met circa één vierde reduceren. Zulke successen geven moed.