Een Japanse veredelaar met vestigingen wereldwijd spreekt over zijn verwachtingen voor de tomatenteelt. Nichemarkten worden belangrijker en er komt meer aandacht voor bepaalde eigenschappen van tomaten, zoals smaak en kleur. Ook de houdbaarheid wordt belangrijker.
Nederland: overgang naar belichte teelt
In Nederland zijn de eerste tomaten van de Canarische eilanden gearriveerd. Na de vrachtwagens komen in week 45 of 46 de eerste schepen binnenvaren. Het seizoen ziet er goed uit. Het Spaanse seizoen is door de warme zomer vertraagd en met een goede vraag resulteert dat in een goede markt. Vorige week begon het Marokkaanse seizoen met de eerste cherry(tros)tomaten en babypruimtomaten, maar de volumes zijn nog niet groot. Vanaf begin november zal de aanvoer uit Marokko toenemen.
In de Nederlandse tomatenteelt gaan de onbelichte telers naar het einde van het seizoen toe. De kop is er bij de meeste uit. Door de groei van het belichte areaal is echter de aanvoer van Nederlandse tomaten ook in de winter hoger dan ooit. Dat verlicht ook de druk in de zomer iets, maar dat heeft dit seizoen de zomer niet kunnen redden. Tot half augustus was het seizoen niet goed, terwijl het jaar wel goed begon met beperkte productie en hoge prijzen. Daarna was er veel licht en veel productie en tegenvallende prijzen – maar vanaf half/eind augustus is eigenlijk de omslag gekomen. Sindsdien zijn de prijzen constant goed geweest.
Ook voor de Hollandse specialties loopt het seizoen op haar het einde. De prijsvorming is goed. Het seizoen begon goed, maar heeft in de piek een paar slechte weken gekend. Toen was de bonus van het begin van het jaar weg. Maar een maand of twee geleden is de prijs gaan stijgen en bleef die goed. Snoeptomaatjes, cherry, cherrytros: de markt voor alle kleine tomaten is goed.
De Import uit Spanje en Marokko begint langzaam te komen. Allebei later dan normaal – vorig jaar werd er al 3 weken flink geïmporteerd, en het stemt de Nederlandse telers tevreden. De meeste Nederlandse telers hebben hun raskeuze voor volgend jaar al gemaakt en het snoepsegment gaat groeien. Maar dat gebeurt al jaren en ieder jaar is iedereen bang dat het te groot wordt. Voorlopig lijkt er nog ruimte in deze groeimarkt. Het areaal midden los lijkt te gaan krimpen. Tros geeft betere productie en een betere prijs dan los, dus het areaal los gaat dalen en dat levert nu toch al wat spanning op.
Late start Spanje, meer specialties
Een deel van de Spaanse telers heeft laat geplant. Een ander deel heeft wel geplant maar die productie is door de hitte kapot gegaan. Op dit moment zijn Almería en Motril (Granada) in productie. De oogst is vertraagd door problemen met de setting van de tomaten, veroorzaakt door het warme weer. De prijzen zijn hoog door deze late start met kleine volumes, ook voor de conventionele tomaten. De beschikbaarheid van losse cherry- en cherrypruimtomaten was beter. De oogst barst nu volledig los, dus is er geen sprake meer van een tekort. Alleen de trostomaten zijn vertraagd. Verwacht wordt dat de prijzen gaan dalen en de markt zich zal stabiliseren.
De productie van de specialties stijgt snel. Dat bedreigt deze markt want naarmate er meer telers in de specialties stappen, neemt het speciale karakter van deze tomaten af. Dat kan problemen geven bij de Spaanse telers.
Warme zomer vertraagt seizoen Italië
Op de groothandelsmarkt in Bologna brengen de Nederlandse trostomaten goed geld op, net als de cherrytomaten (3,20 euro per kilo) en pruimtomaten (3-3,50 euro per kilo) van Sicilië. Trostomaten uit Apulië en Campania brengen rond de 1,50 euro per kilo op. Italië kent twaalf productieregio's: Piedmonte, Lombardy, Veneto, Emilia-Romagna, Tuscany, Lazio, Abruzzo, Apulia, Campania, Sicily, Calabria en Basilicata.
Door het aanbreken van de herfst is de markt voor groene tomaten, San Marzano en Cuore di Bue, stabiel. Het koelere weer remt de consumptie van deze typisch zomerse tomaat. De prijzen voor deze tomaten liggen rond de 80 cent tot 1,30 euro per kilo. Het nieuwe seizoen op Sicilië barst in december echt los, een exacte datum is ook afhankelijk van het weer. De Italianen verwachten een goed seizoen voor de tomaten.
Volgens een teler uit Ravenna, Emilia-Romagna, heeft het warme weer van afgelopen zomer de oogst in september verlaagd. Net als in noordelijk Europa ontwikkelden de tomaten zich langzamer, wat een tekort veroorzaakte. Daardoor liggen de prijzen momenteel hoger. In twee maanden moet het gat in de markt opgevuld zijn.
Een teler uit Apulia, die cherrytomaten teelt, vertelt dat het seizoen rustig begon. Door de hoge temperatuur in juli en augustus was er een grote oogst van goede kwaliteit. In de andere grote productieregio's was een tegenovergestelde trend zichtbaar. Telers klagen over een kleine oogst, wat bijdroeg aan de hoge prijzen halverwege september.
Op Sicilië stemden prijzen rond de 2,50 euro per kilo in augustus telers tevreden. Vanaf week 41 daalden de prijzen naar 1,80 euro per kilo. Voor het zomerseizoen worden de grootste problemen gekoppeld aan de hoge temperatuur en zware regenval. Voor de winter wordt een toename in volume voor cherry- en pruimtomaten verwacht
Naast de verse tomatenmarkt heeft Italië een groot aandeel in de verwerking van de vruchtgroente. Volgens officiële statistieken verwerkten Italiaanse bedrijven in 2014 zo'n 4,9 miljoen ton tomaten. Daarmee heeft Italië een marktaandeel van twaalf procent wereldwijd en staat het land derde op de wereldranglijst, achter de VS en China. Binnen Europa is Italië veruit de grootste tomatenverwerker met een marktaandeel van 54 procent en een omzet van 3 miljard euro.
Pools seizoen over
In Oost-Europa is het tomatenseizoen voorbij. Er is nog wat volume beschikbaar maar de kwaliteit is niet meer goed genoeg voor de export. De belangrijkste afzetmarkten voor Polen zijn Wit-Rusland en de Balkan, daarnaast wordt er binnen de EU geëxporteerd. Het nieuwe seizoen begint in de lente, op dit moment worden tomaten geïmporteerd uit Nederland en Spanje. De prijzen liggen op dit moment hoog, maar naar verwachting zullen die in de komende tijd snel gaan dalen.
Belgische markt verloopt goed
De Belgische markt voor kasgroenten is rustig, maar sinds augustus verloopt de tomatenmarkt goed. De prijzen liggen tussen de 1 euro en 1,30 euro. Eerder deze week was er weinig aanvoer van losse tomaten en trostomaten bij de veiling, maar daarvoor was geen duidelijke oorzaak. Het binnenlandse seizoen loopt op zijn einde en de Spaanse producten winnen terrein op de markt.
Duitse markt afhankelijk van import
De start van het nieuwe seizoen in Zuid-Europa kon nog geen wissel trekken op de markt in Duitsland. Door beperkte beschikbaarheid liggen de prijzen hoog. Tomaten staan in Duitsland in de top van meest verkochte groenten, gemiddeld eet een Duitser 8,6 kilo tomaten per jaar. de markt is zo groot dat van zelfvoorziening geen sprake is. Ook niet tijdens de piek van het seizoen. De productie kastomaten stond vorig jaar volgens de statistieken op 84.496 ton, 22 procent meer dan in 2013. Gemiddeld groeit het areaal met elf procent per jaar. De belangrijkste teeltgebieden zijn Baden-Württemberg, Beieren en Noord-Rijnland-Westfalen, goed voor 51 procent van de Duitse tomatenteelt.
Zwitserland oogst 50.000 ton
Het areaal in het Alpenland staat onder druk. Volgens de officiële cijfers is het areaal op z'n best stabiel tot licht dalend. Er werd in 2014 zo'n 40.000 ton tomaten geteeld, daarnaast werd er 8000 ton cherrytomaten geoogst. In totaal komt het volume uit op 50.000 ton in 2014. Het warme weer van afgelopen zomer speelde ook de Zwitserse telers parten, vooral voor de medewerkers in de kassen was het zwaar. Het vele zonlicht veroorzaakte een piek in de productie, wat vervolgens voor een tekort zorgde. Vandaag de dag zijn de teeltomstandigheden weer normaal.
Dure tomaten in Israël
Ook in Israël is de hoge temperatuur van de afgelopen tijd de oorzaak voor een kleinere oogst en hoge prijzen. In de voorgaande jaren waren de prijzen echter slecht, waardoor veel telers het bijltje er bij neer gooiden. Daardoor daalt het geoogste volume ook. Het tekort op de markt houdt naar verwachting aan tot begin december.
Tijdens een hoorzitting in het Israëlisch parlement over de crisis op de markt werd de regering onder andere opgeroepen om de importrestricties te versoepelen en tomaten te importeren. Daarnaast kwam ook de slechte prijsstelling in de afgelopen jaren naar voren als oorzaak voor de tekorten.
De prijzen kunnen hoog blijven omdat de regering de grenzen gesloten houdt voor invoer van de tomaten uit concurrerende landen. In de winter exporteert Israël de tomaten naar Rusland en Europa, maar door de wisselkoers naar deze munten is de situatie voor de exporteurs niet makkelijk. Daarnaast zijn er enkele telers die naar de VS exporteren, maar daarvoor moeten de telers aan strenge eisen voldoen.
Meer ronde tomaten uit Marokko
Het seizoen is inmiddels rustig begonnen met de eerste cherry(tros)tomaten en babypruimtomaten, maar de volumes zijn nog niet groot. Vanaf november zal er meer volume uit Marokko beschikbaar komen. Hoewel het areaal gelijk gebleven is, zijn verschillende telers overgestapt van babypruim- en cherrytomaten naar de teelt van ronde tomaten. Vorig jaar waren de prijzen van deze tomaten goed. Op de binnenlandse markt haalden telers goede prijzen op voor de ongesorteerde ronde tomaten, daardoor is er ook minder volume naar bijvoorbeeld Rusland geëxporteerd.
Zuid-Amerika: productie voor binnenlandse markt
Verspreid over heel het continent worden tomaten jaarrond geteeld. In bijvoorbeeld Colombia, dicht bij de evenaar, kent een jaar twee seizoenen, een droog en een nat seizoen. Tomaten kunnen daar jaarrond geteeld worden door gebruik te maken van rassen die goed tegen de omstandigheden tijdens deze seizoenen kunnen.
Opvallend is dat er nauwelijks export is van tomaten uit Zuid-Amerika. Ook import is nihil, de meeste landen zijn zelfvoorzienend. Op het continent is Brazilië, met een bevolking van 200 miljoen mensen, de markt met het grootste potentieel.
Alle Latijns-Amerikaanse landen merken de gevolgen van El Nino, hoewel de effecten wisselend zijn. Bepaalde gebieden worden geconfronteerd met droogte, terwijl elders juist meer regen valt dan normaal. Voor de tomatenteelt zijn de gevolgen op de markt zichtbaar in aanbod en prijs. Tot nu toe is er nog altijd voldoende volume geoogst en was er van import geen sprake.
Tomaten zijn, samen met wortelen en uien, de belangrijkste gewassen die in Zuid-Amerika geteeld worden. Maar doordat het volledige volume op de binnenlandse markt afgezet wordt, is het een rustige markt, alleen het weer kan de prijzen beïnvloeden.
Deze trend heeft echter ook gevolgen voor de ontwikkeling van de sector. Investeringen moeten uit het land zelf komen en maar weinig buitenlandse partijen stappen in de tomatenteelt. Waar in bijvoorbeeld Mexico de productie flink kon stijgen met hulp van geïmporteerde technologie en buitenlandse investeerders, is die ontwikkeling in andere landen op het continent minder goed te zien. Een investering in een Nederlandse kas is veel te groot, doorgaans is een foliekas het hoogst haalbare. De tomatenmarkt kent twee rassen: ronde tomaten en pruimtomaten.
Overschot Paraguay zet prijs onder druk
Lage prijzen door overschot Paraguay
Paraguay kende onlangs wel een overaanbod, wat resulteerde in lagere prijzen. Een doos van 18 kilo tomaten bracht 25.000 Guarani (3,86 euro). Dat was een daling van 5.000 Guarani (77 cent). Voor de telers blijft er weinig over. Het lijkt er op dat er steeds meer tomaten op hetzelfde moment op de markt komen en er maar weinig naar Abasto, de centrale markt in het land, gebracht wordt. De trend wijst er op dat meer rechtstreeks aan supermarkten geleverd wordt of via straatverkoop bij de consument terecht komt. Volgens berichten zal het overschot de komende weken nog aanhouden.
VS: storm drijft prijzen op
In het oosten van de VS is de tomatenteelt geraakt door stormen, waardoor tekorten zijn ontstaan. In heel Noord-Amerika is de vraag nog hoog, waardoor de prijzen hoog liggen. Hoewel de storm vooral problemen veroorzaakte bij de vollegrondstelers, profiteren ook Canadese kastelers van de hogere prijzen. Waar wel eens gezegd wordt dat deze markten elkaar niet beïnvloeden, is de werkelijkheid weerbarstiger. Consumenten kiezen een andere tomaat als een product niet beschikbaar is.
Aan het begin van deze maand is de oogst van de Baja tomaten in Californië begonnen. Het seizoen loopt tot midden januari. De regenval aan de vooravond van het seizoen maken het lastig om een voorspelling te doen van de volumes.
Australië: vooral tomaten voor verwerking
Voor het seizoen 2014/2015 spreken de statistieken over een productie van 300.000 ton voor Australië. Voor het komende seizoen rekenen telers in Australië op een oogst van 310.000 ton. De weersomstandigheden tijdens het plantseizoen zijn positief, met slechts twee extreem hete dagen, geen vorst en weinig wind. Het grootste deel van de oogst wordt verwerkt. Australiërs behoren tot de grootste consumenten van verwerkte tomaten met een consumptie van 23 tot 24 kilo per hoofd van de bevolking per jaar.
Voor de telers zijn de kosten voor water de grootste uitdaging. De wisselkoers is echter gunstig, waardoor het onwaarschijnlijk is dat importtomaten goedkoper zullen zijn. De export komt naar verwachting lager uit, met als belangrijkste markten Azië en Midden-Oosten.
Chinese prijzen onder druk
Met een volume van vijf tot zes miljoen ton per jaar staat China in de top van 's werelds grootse tomatenproducenten. De teelt is geconcentreerd in de provincies Shandong, Hebei, Xinjiang, en Henan. De helft van de totale Chinese productie komt uit deze provincies. De helft van het areaal bestaat uit kassen. Tussen oktober en juni zijn de kastomaten op de markt, in de zomermaanden volgen de vollegrondstomaten. De piek van het seizoen ligt in de maanden juni tot september.
In Xinjiang liggen de prijzen rond de 380 tot 400 yuan (52-55 euro) per ton. Daarmee liggen de prijzen lager dan vorig jaar, toen de tomaten tussen de 450 en 500 yuan per ton opbrachten. In de provincie is een subsidie voor katoentelers geannuleerd, wat telers aanspoorde in de tomatenteelt te stappen. Daardoor is de productie gestegen.
Thaise teelt lastig
De tomatenteelt in Thailand is lastig, in de regio Chiang Mai speelt het klimaat niet altijd mee. Met een speciale kas lukte het twee Nederlandse ondernemers echter om een opbrengst van dertig kilo per hectare te realiseren. Met de speciaal ontwikkelde kas is het gelukt om de tomatenteelt vrijwel jaarrond op te zetten.
Elke week publiceren FreshPlaza en AGF.nl een overzicht van de marktsituatie van een product in een wereldwijde context. Met deze artikelen willen we een beeld geven van een wereldmarkt, die steeds kleiner wordt door de globalisering. Volgende week staan paprika's centraal.